przedruki
tłumaczenie automatyczne
Polscy pionierzy w Ameryce
1 października 1608 roku z pokładu statku “Mary and Margaret” na ląd zeszło pięciu emigrantów z Polski: Zbigniew Stefański z Włocławka, Jan Bogdan z Kołomyi, Jur Mata z Krakowa i Stanisław Sadowski z Radomia. Piątym Polakiem był szlachcic i kupiec Michał Łowicki, urodzony w Londynie. To on z pomocą swojego kuzyna zwerbował w Gdańsku i Elblągu czwórkę swoich rodaków do wyjazdu za ocean.
Polacy, którzy dotarli do Jamestown okazali się bardzo użyteczni dla kolonii. Potrafili wyrabiać szkło, smołę i mydło, znali się na szkutnictwie i ciesielstwie. Ich wyroby można było wywozić i sprzedawać w Europie, a oni sami też wymieniali je z Indianami na żywność, której w Jamestown brakowało.
Gubernator Wirginii John Smith prawdopodobnie znał wcześniej jednego z Polaków – Jana Bogdana. Doceniał też ich wkład w rozwój kolonii. Było za co, bo to właśnie oni otworzyli w Jamestown hutę szkła – pierwszy zakład przemysłowy w Nowym Świecie!
Ostatecznie do Europy wrócił tylko Zbigniew Stefański, który osiadł w Holandii, gdzie napisał pamiętnik “Memmorialium Commercatoris”.
Początki: Z Kołomyi do Jamestown
Ludzie ze wschodnich ziem Rzeczypospolitej byli obecni w Ameryce Północnej od samego początku istnienia Stanów Zjednoczonych, które początkowo były angielskimi koloniami. Pierwsza stała osada angielska w Ameryce Północnej powstała w Jamestown w stanie Wirginia w 1607 roku.
John Smith (1580-1631), angielski żołnierz, odkrywca, gubernator kolonialny i admirał Nowej Anglii odegrał kluczową rolę w rozwoju kolonii. Od tego czasu Smith wielokrotnie pojawiał się w amerykańskiej kulturze, w tym w literaturze, sztuce i kinematografii.
Przed przybyciem do Ameryki służył jako najemnik na ziemiach dzisiejszej Rumunii. Podobno w pojedynkach Smith ściął głowy trzem turecko-osmańskim wojownikom, za co został pasowany na rycerza i otrzymał herb z trzema głowami Turków.
Jednak później został ranny w potyczce z Tatarami krymskimi, schwytany i sprzedany jako niewolnik. Udało mu się uciec z Krymu do Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Smith opisał swoje przeżycia na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej w swoich pamiętnikach, w których pisał w trzeciej osobie:
„stamtąd z równą grzecznością został przewieziony przez [..] Ostróg na Wołyniu, Zasław i Olesko na Podolu, Halicz i Kołomyję w Polsce i tak aż do Sybina w Siedmiogrodzie. W całym swym życiu rzadko kiedy doświadczał większej czci, euforii i zabawy, i każdy wojewoda, do którego przyszedł, nie tylko użyczył mu gościny, ale i dal mu coś w darze; albowiem sami widzą się narażeni na podobne nieszczęście (niewoli)”
Pocahontas, Źródło: Wikipedia i Shutterstock
Smith docenił wysokie kwalifikacje mieszkańców wschodnich ziem Rzeczypospolitej jako drwali, a przede wszystkim smolarzy. W tych czasach smoły używano do pokrywania dachów i uszczelniania budynków.
Smith docenił wysokie kwalifikacje mieszkańców wschodnich ziem Rzeczypospolitej jako drwali, a przede wszystkim smolarzy. W tych czasach smoły używano do pokrywania dachów i uszczelniania budynków.
Nie przypadkiem jednym z pierwszych Polaków czy Rusinów w Ameryce był Iwan/Jan/John Bogdan z Kołomyi (Ukraina).
Był producentem smoły, który również zajmował się budownictwem okrętowym. Bogdan podobno poznał kapitana Johna Smitha podczas jego podróży przez wschodnie ziemie Rzeczpospolitej. Polacy wyróżnili się w walce z rdzennymi Amerykanami. Legenda głosi, iż Bogdan i jego towarzysze uratowali życie Smithowi, który wpadł w zasadzkę zastawioną przez Indian. Mimo to Smith nie tylko walczył z rdzennymi Amerykanami, ale także zaprzyjaźnił się z niektórymi z nich. W tym z Pocahontas (około 1596-1617), córką Powatana, naczelnego wodza plemion Wirginii.
Przyczyniła się ona do przetrwania Jamestown oraz według relacji samego Smitha ocaliła jego życie. Pocahontas poślubiła plantatora tytoniu Johna Rolfe. Wiele miejsc w USA upamiętnia jej osobę. Jej biografia nabrała z czasem romantycznego uroku, z kilkoma prawdopodobnie fikcyjnymi dodatkami. W efekcie Pocahontas stała się bohaterką sztuki, literatury i filmu amerykańskiego.
Wiele wybitnych Amerykanów pochodzi od Pocahontas, w tym Pierwsza Dama Edith Wilson (1872–1961). Była ona żoną prezydenta Woodrowa Wilsona. Po udarze, którego doznał w 1919 roku Edith odgrywała kluczową rolę w administracji męża. Kierowała kancelarią i decydowała, jakie sprawy są na tyle ważne, aby Woodrow miał się nimi zająć.
------------
------------
wikipedia dla Polaków
Longinus Podbipięta herbu Zerwikaptur (ur. ok. 1603, zm. 1649) – bohater Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza. Pochodził ze wsi Myszykiszki.
Nosił pod pachą olbrzymi miecz krzyżacki, nazywany Zerwikapturem, który otrzymał po przodku Stowejce. W bitwie pod Grunwaldem przodek ten miał ściąć za jednym zamachem głowy trzech rycerzy noszących na tarczach kozie łby. W nagrodę owe łby dano mu do jego herbu, który nazwano Zerwikapturem (w rzeczywistości herb ten istniał już przed bitwą grunwaldzką; Bartosz Paprocki w swych Herbach rycerstwa polskiego wspomina Drogosława herbu Zerwikaptur, założyciela wsi Koziegłowy w 1106).
Nie może się ... ożenić, ponieważ ślubował zachować czystość, dopóki nie zetnie trzech głów za jednym zamachem. Bierze udział w bitwie pod Konstantynowem, w oblężeniach Zamościa i Zbaraża. W ostatnim z wymienionych oblężeń ścina trzy głowy. Jako pierwszy ofiarowuje przekraść się ze Zbaraża do króla Jana Kazimierza Wazy. Ginie jednak podczas tego przedsięwzięcia. Zostaje pochowany w Zbarażu.
Według jednej z teorii pierwowzorem Podbipięty miał być słynący z nadzwyczajnej siły szlachcic kresowy Spirydion Ostaszewski.
------------
Spirydon (Spirydion) Ostaszewski herbu Ostoja (ur. 1798, zm. 1875) – polski hipolog, zbieracz podań i legend ludowych, uczestnik powstania listopadowego, prototyp sienkiewiczowskiego Podbipięty z powieści Ogniem i mieczem.
Urodził się w 1798 roku w miejscowości Tiutki koło Winnicy, w guberni podolskiej w szlacheckiej rodzinie Ostaszewskich herbu Ostoja, jako syn Michała Ostaszewskiego, chorążego wojsk koronnych, i Wiktorii z Czarnowskich herbu Grabie. Na chrzcie otrzymał imiona Spirydon Feliks. Jego rodzice posiadali majątek Myszarówka w pow. hajsyńskim na Podolu. Ukończył szkoły w Winnicy i Liceum Krzemienieckie. Następnie został wybrany sędzią ziemskim hajsyńskim.
Po wybuchu powstania listopadowego wybrał ze swej stadniny w Myszarówce 50 koni, uzbroił 50 jeźdźców i udał się do Królestwa, by wziąć udział w powstaniu. Wraz z bratem, Eustachym, służył w drugim pułku ułanów. Jako podporucznik, był dowódcą plutonu w szwadronie jazdy korpusu gen. Dwernickiego. Odznaczył się w bitwach pod Poryckiem i Boremlem.
Był to „tęgi ułan w korpusie Dwernickiego, sławny z nadzwyczajnej siły i waleczności; gdzie się zjawił na swym dzielnym koniu pękały szable, lance, spadały głowy nieprzyjacielskie; ślady swego pochodu okrywał trupami.”
W październiku 1831 r., po kapitulacji twierdzy zamojskiej, w obronie której wziął udział, dostał się do niewoli rosyjskiej. Był więziony w Żytomierzu i Kamieńcu Podolskim. Ukazem carskim z 21 grudnia 1831 dobra Ostaszewskiego w powiecie hajsyńskim na Podolu zostały w karę za udział w "polskim buncie" skonfiskowane.
Prototyp Podbipięty
Współczesny mu pamiętnikarz Franciszek Kowalski napisał, iż był znany z nadzwyczajnej siły i “szatańskiej odwagi.” Średniego wzrostu, o szerokich barkach i plecach, atletycznej budowy ciała, włosy miał jasne, czoło szerokie, oczy błękitne, twarz białą rumianą, wąs zawiesisty, “wejrzenie łagodne, w którym malowała się jednak pewność siebie, głos tak potężny, iż go w największym hałasie można było wyraźnie usłyszeć”.
„Należał do rzędu dawnych szlechecko-rycerskich typów, do rzędu niezwyczajnych postaci, jakie tylko Polska wydawać mogła”, pisała o nim w 1875 „Gazeta Narodowa”'.
„Olbrzymiej budowy […]
ze strasznem wejrzeniem prawdziwego rycerza, który nie zna niebezpieczeństwa i gardzi śmiercią, postrachem był nieprzyjaciół. Gdzie się zjawił na dzielnym koniu, pusto się robiło dokoła. Rąbał na prawo, na lewo. Pękały lance, szable nieprzyjacielskie, spadały głowy…”.
Znawca twórczości Henryka Sienkiewicza, Kazimierz Ciałowicz, dowodził w artykule opublikowanym w 1936 r., iż sylwetka Spirydona Ostaszewskiego posłużyła Sienkiewiczowi za zasadniczy wzór Longinusa Podbipięty i „prawie nic nie przemawia za tem, by nieznany bliżej Jerzy Podbipięta był prototypem bohatera Sienkiewicza o tem samem nazwisku”.
„Namiętny lubownik koni” (według Encyklopedii Orgelbranda), był Ostaszewski właścicielem jednej z największych na Ukrainie stadnin koni i zaliczał się do wysokiej klasy znawców hodowli tych zwierząt. Wypowiadał się na tematy związane z hodowlą na łamach „Tygodnika Petersburskiego”. Ogłosił dwutomową pracę Miłośnik koni (Kijów 1852) oraz Wiadomość o stadach Wołynia, Ukrainy, Pobereża i Podola. Pozostawił też kilka obszernych prac w rękopisie: Lekarz koni przez obywatela Ukrainy, Uwagi nad rozprawą Eberharda o koniach i stadach Ukrainy, Podola i Wołynia, oraz podręcznik dla hodowców O koniu.
Jego pasją było zbieranie ludowych bajek, pieśni, podań i legend. Poświęcił się badaniom języka i zwyczajów ludności wiejskiej Podola i Ukrainy. Gdy sam opowiadał podania i legendy, była to „deklamacya, w której nie tylko głos, ale cała jego postawa, twarz, oczy, brwi, a choćby zawiesiste wąsy są w ruchu; cała dusza odbija się w jego fizyognomii.”
Ogłosił drukiem w języku ukraińskim, łacińską czcionką, opowiadania Piv kopy kazok napysaw dlja vesoloho myra… (Wilno 1850) i „Piv sotni kazok” (Kijów 1851), w których odmalował ludowe tradycje. Zebrane przekazy ludowe publikował od 1848 r. na łamach wileńskiego Atheneum.
Przekładał na język ukraiński wiersze poetów polskich. Był autorem dwutomowej pracy o charakterze etyczno-pedagogicznym Ojciec córkom (Kijów 1851–1852) i Nauczyciel swoich córek, a także prac historycznych (m.in. Uwagi nad rządami i ludami, oraz Słowo dziejów polskich, które opowiedział Walerian Wróblewski pod nazwiskiem przebranym Koronowicz, jak również Wspomnienia starych żołnierzy, opublikowane w periodyku „Tydzień”, Lwów 1878).
Pisywał także utwory beletrystyczne, w tym powieści Garbata Teresia i Dwa Wesela. Był również autorem obszernego Pamiętnika, w którym dał wyraz swym konserwatywnym na ogół poglądom (fragmenty ogłosił Eustachy Iwanowski w tomie Pamiętniki polskie z różnych czasów, Kraków 1882, t. II, s. 592–671). Zajmował się także tłumaczeniami i krytyką.
Po utracie Myszarówki zamieszkał w 1854 r. w Awratynie, wsi należącej poprzednio do Prota Potockiego, położonej 7 km. na pd.-wsch. do Lubaru.
Podejrzany o udział w powstaniu styczniowym 1863 r., został zesłany do Tobolska. Po powrocie z zesłania w roku 1869 zajął się zbieraniem składek na fundusz umożliwiąjący nabywanie dóbr ziemskich powracającym z zesłania sybirakom. Pod koniec życia napisał jeszcze Naukę dla młodzieży opartą na przykładach z Pisma Św., którą rozesłał do gimnazjów guberni wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej.
Zmarł w Awratynie dnia 25 kwietnia 1875.
Z małżeństwa z Różą Jadwigą Marią Bujalską, córką Mikołaja Bujalskiego i N. Józefowicz-Hlebickiej, pozostawił córkę Marię Ostaszewską (zmarłą w 1905 r. w Awratynie), filantropkę, która poświęciła się wychowywaniu sierot i pomocy ubogim.
Początki: Z Kołomyi do Jamestown | Melting pot of cultures, sciences and arts
zeglarski.info/artykuly/slyszeliscie-o-polskich-pionierach-w-ameryce/
pl.wikipedia.org/wiki/Spirydion_Ostaszewski
pl.wikipedia.org/wiki/Longinus_Podbipięta
