Немецкие рассуждения о Польше

Każdy, kto chce mieć rozeznanie w historycznej niemieckiej polityce, i mieć świadomość stosunku państwa niemieckiego do Polski, powinien książkę prof. Marka Kornata przeczytać. Jest o „tatarskim państwie”, „polskiej anarchii”, „państwie sezonowym”, „polskim gospodarowaniu” (polnische Wirtschaft) czy polskiej „dzikości”. Są to kwestie niezwykle ważne, bowiem część z nich i dzisiaj funkcjonuje w niemieckiej optyce. Niemal sto lat temu służyły do urabiania własnego (niemieckiego) społeczeństwa i opinii międzynarodowej. Dzisiaj służą niemieckim mediom do projektowania poczucia wstydu wśród samych Polaków, a ponadto, stronnictwu antypolskiemu do powoływania się na niemiecki autorytet.

Poniżej kilka passusów

(1) O wizerunku Polski w okresie Republiki Weimarskiej:

„Polska i Polacy byli przedmiotem negatywnego dyskursu niemieckiej propagandy politycznej o cechach dużej stałości. Klęska 1918 r. zaostrzyła antagonizm polsko-niemiecki, czyniąc z niego wręcz największy konflikt w wersalskiej Europie. Propaganda niemiecka odzwierciedlała negatywną politykę rządu w Berlinie wobec wschodniego sąsiada j jej towarzyszyła. Centralny motyw tej propagandy stanowiła teoria niższości cywilizacyjnej Słowian, w tym także Polaków. Nie zawsze w niemieckim przekazane owa teza była wykładana explicite, ale stanowiła jego niezbędne podłoże. Hasła o „Saisonstaat” [państwo sezonowe] i „polnische Wirtschaft” [polskie gospodarowanie] niewątpliwie rozbudzały w społeczeństwie niemieckim nadzieje na skuteczność rewanżu na Polsce, który nadejdzie w przyszłości. Mocny dyskurs o wyższości cywilizacyjnej własnego państwa i narodu oraz niższości Polski i Polaków żywił się negatywnymi stereotypami ukształtowanymi w czasie długiego trwania, krzewionymi w Prusach po rozbiorach Rzeczypospolitej i w Niemczech wilhelmińskich.

Psychologiczne zakorzenienie negatywnego stereotypu Polski w niemieckim społeczeństwie miało u podstaw poświadczenie krzywdy doznanej – jak twierdzono – od narodu stojącego niżej pod względem cywilizacyjnym. Powtarzano, iż państwo polskie wyrosło kosztem upokorzonych Niemiec. Będąc społeczeństwem prymitywnym i reprezentującym „Wschód”, Polacy zdołali osiągnąć swój cel, sięgając po niemieckie ziemie [Pomorze, Śląsk] przy pomocy mocarstw Ententy, ale miał to być sukces chwilowy”.

„Wizerunek nowego państwa polskiego w niemieckiej propagandzie zagranicznej przypomina niemal pod każdym względem karykaturę. Polska to państwo sezonowe – tymczasowe, stworzone przez Francję w chili nadzwyczajnych trudności Niemiec, aby je pognębić. Pozostaje skazane na upadek, do którego należy przy pierwszej sposobności doprowadzić. Nie jest zdolne do życia, nie ma szans przetrwania między Niemcami a sowiecką Rosją. Jego gospodarka to polnische Wirtschaft, a przyrodzone zamiłowanie Polaków do anarchii i skłócenie wewnętrzne nie dają szans stabilizacji państwa. Niewątpliwie w publicystyce politycznej doby weimarskiej ukształtował się obraz Polski jako „wroga publicznego” Niemiec (…)”.

Podsumowując okres Weimarski: co – wśród wielu wątków – szczególnie zwróciło moją uwagę, to ogromny wpływ niemieckiej opinii o Polsce w Europie i USA. Z jednej strony był wpływ antypolskiej propagandy na samych Niemców. Ale z drugiej, właśnie posłuch niemieckich polityków, dziennikarzy i naukowców, jeżdżących z wykładami po świecie.

Jak pisze prof. Kornat: „Nie powinniśmy zapominać, iż w czasach, o których mowa, przeciętny człowiek Zachodu czerpał wiedzę o Europie Wschodniej i w tych ramach o Polsce przede wszystkim z niemieckiej literatury historyczno-politycznej. Tendencyjna historiografia niemiecka, wyrażająca dobitnie „ducha pruskiego”, zaważyła na obrazie Polski w oczach Zachodu”.

Co w tym kontekście istotne: „W kształtowaniu polityki informacyjnej Niemiec na użytek zagranicy istotną rolę odgrywało Towarzystwo Gospodarcze – jako organizacja wyspecjalizowana w tym zakresie, a powołana do życia w roku 1922. Miała ona w swych zadaniach statutowych informowanie opinii zagranicznej, a środków na działalność dostarczały firmy niemieckie”. Ale to nie wszystko, wielu było autorów nie-Niemców, którzy tworzyli antypolskie teksty we Francji czy w Anglii, część z nich była inspirowana i opłacana. Niestety, i tak jak w latach dwudziestych, tak i teraz brakuje polskiego głosu i polskiej perspektywy na Zachodzie.

(2) Stosunek Niemców do Polski w okresie wojny polsko-bolszewickiej:

„Podczas sowieckiej ofensywy i odwrotu polskiej armii latem 1920 r. Niemcy ogarnęła prawdziwa euforia. Upadek państwa polskiego zdawał się bliski. Nadzieje związane z klęską znienawidzonego nowego sąsiada przesłoniły wszelkie obawy, jakie w Rzeszy mógł wzbudzić pochód Armii Czerwonej na zachód. Prezydent Rzeszy Niemieckiej (…) ogłosił 20 lipca neutralność swego kraju wobec tej wojny. Była to neutralność życzliwa wobec Sowietów (…) W rzeczywistości koła polityczne i wojskowe przygotowywały się do rozbioru Polski w porozumieniu z sowiecką Rosją (…).

Powszechnie spodziewano się klęski Polski. Niosłoby to szanse nowego rozgraniczenia na wschodzie. Po upadku państwa polskiego nie ostałaby się jej zachodnia granica, zasadniczo wytyczona w Wersalu. Powstałby nowy układ sił. Droga do rozbiorowej transakcji między Berlinem a Moskwą stałaby otworem (…). Nie mogąc wystąpić militarnie przeciw Polsce i zadać jej ciosu od tyłu, Niemcy sympatyzowali z Armią Czerwoną w jej pochodzenie na zachód. Przypadków sprzyjania przez Rzeszę bolszewikom było wiele – choćby w przepuszczaniu wojsk, które przekroczyły granicę, bez ich rozbrojenia”.

„(…) wśród niemieckich kolejarzy, marynarzy i robotników transportowych zaczął się szerzyć żywy nastrój, tzw. rewolucyjny – raczej wybitnie antypolski, pod przykrywką komunizmu przejawiony. Sowieckie agentury komunistyczne w Niemczech, przy milczącej zgodzie władz niemieckich, zorganizowały specjalne „Komisje kontrolujące” o charakterze nadzorczym nad systematycznie przeprowadzanym w Niemczech sabotażem i bojkotem Polski. Komisje te powoływały do życia podległe sobie „Komisje fabryczno-przemysłowe”, które już czynnie zapobiegały przedostawaniu się z Francji do Polski – transportów żywności, broni i materiałów wojennych dla walczącej z przeważającymi siłami sowieckimi armii polskiej. A kolejarze, według otrzymanych od partii komunistycznej instrukcji, odczepiali idące do Polski z ładunkiem wagony towarowe i spychali je na boczne tory (…) W samym Erfurcie zaagitowani kolejarze niemieccy wysadzili w powietrze choćby szereg wagonów z materiałami wojennymi przeznaczonymi dla Polski (…) wskutek usilnej propagandy sowieckiej (…) wybuchł w Gdańsku zorganizowany przez partię komunistyczną i podtrzymany przez inne grupy polityczne niemieckie powszechny strajk robotników portowych i transportowych (…). Strajkujący robotnicy gdańscy, nie tylko iż nie przepuszczali ładunku, ale plądrowali magazyny, rozbijali skrzynie, w poszukiwaniu za materiałami wojennymi. Fakt ten dowodzi niezbicie, iż ogłoszony przez Komintern rozkaz sabotowania Polski i dopomagania nacierającym wojskom sowieckim (…) został przez proletariat niemiecki ściśle wykonany”.



Autor: prof. Marek Kornat. Rok wydania: 2020. Oprawa: miękka. Format: 238 x 168 mm. Liczba stron: 536

Spis treści: