Polska stoi w obliczu poważnego kryzysu ekologicznego, który przez lata pozostawał w cieniu publicznych debat. Ponad 2 miliony gospodarstw domowych w kraju funkcjonuje bez dostępu do kanalizacji, a nielegalne odprowadzanie ścieków staje się jednym z głównych zagrożeń dla środowiska naturalnego. W odpowiedzi, samorządy i służby środowiskowe zainicjowały szeroko zakrojoną akcję kontrolną, która może dotknąć setek tysięcy właścicieli nieruchomości.
Skala problemu: ścieki zamiast do oczyszczalni trafiają do gleby
Jak wynika z ustaleń Najwyższej Izby Kontroli, aż 80% nieruchomości wyposażonych w szamba lub przydomowe oczyszczalnie ścieków nieprawidłowo zagospodarowuje powstające nieczystości. Tylko w 2023 roku do polskich wód trafiło szacunkowo 250 milionów metrów sześciennych nieoczyszczonych ścieków — to objętość porównywalna do 100 tysięcy basenów olimpijskich. Konsekwencje są dramatyczne: zanieczyszczone rzeki, jeziora i studnie oraz wymierające lokalne ekosystemy.
Kontrole z rozmachem: tysiące nieruchomości pod lupą
Zmiany w Prawie wodnym z 2022 roku przyznały gminom nowe narzędzia do walki z procederem nielegalnego pozbywania się ścieków. Kary administracyjne mogą sięgać aż 50 tys. zł, a kontrole nabierają tempa. Dla porównania, jeszcze do niedawna przeciętna gmina wiejska kontrolowała kilkanaście nieruchomości rocznie. Dziś niektóre z nich, jak Janowiec Kościelny, planują nawet 200 kontroli tylko w pierwszym półroczu 2025.
W działania zaangażowały się również gminy takie jak Nowa Wieś Lęborska oraz setki innych jednostek administracyjnych. Wszystko wskazuje na to, iż kontrole nie będą jednorazowe, ale częścią wieloletniej strategii walki z nielegalnym zrzutem ścieków.
Jak wygląda kontrola? Krok po kroku
Procedura najczęściej rozpoczyna się od wezwania właściciela nieruchomości do urzędu gminy. Osoba kontrolowana musi przedstawić:
- Umowę z firmą asenizacyjną,
- Faktury za wywóz nieczystości,
- Dowody na częstotliwość opróżniania szamba.
Dane te są zestawiane z zużyciem wody. Przykładowo, czteroosobowa rodzina zużywająca ok. 12 mł wody miesięcznie powinna opróżniać szambo o pojemności 10 mł co 5–6 tygodni. Zbyt rzadka częstotliwość może sugerować nielegalny zrzut ścieków.
Nowe technologie na usługach inspektorów
Inspektorzy dysponują coraz bardziej zaawansowanymi narzędziami. Barwniki fluorescencyjne, które wykrywają nielegalne odprowadzenia, to już standard. Coraz częściej wykorzystuje się także drony z kamerami termowizyjnymi, pozwalające lokalizować nieszczelności i analizować zanieczyszczenia w gruncie.
Według dr Małgorzaty Kowalskiej z Instytutu Ochrony Środowiska, jeden metr sześcienny nieoczyszczonych ścieków może skazić aż 100 tys. litrów wody powierzchniowej, czyniąc ją niezdatną do życia biologicznego. W efekcie obserwujemy masowe wymieranie organizmów wodnych, szczególnie w małych ciekach wodnych sąsiadujących z zabudową jednorodzinną.
Co grozi właścicielom nieruchomości?
Skala odpowiedzialności jest szeroka:
- Brak dokumentów = mandat 500 zł,
- Sprawa w sądzie = kara do 5 tys. zł,
- Nielegalny zrzut ścieków = kara administracyjna 5 tys. zł + potencjalna odpowiedzialność karna,
- Brak przyłączenia nieruchomości do istniejącej kanalizacji = kara do 50 tys. zł.
Co istotne, obowiązek przyłączenia do kanalizacji dotyczy wszystkich posesji, do których sieć została doprowadzona, niezależnie od tego, czy właściciel korzysta z szamba.
Oczyszczalnia zamiast kary? Są pieniądze na inwestycje
Dla osób zamieszkałych na terenach nieskanalizowanych rozwiązaniem są przydomowe oczyszczalnie ścieków. Choć ich budowa wiąże się z inwestycją, koszty mogą być znacząco obniżone dzięki dotacjom z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i funduszy UE. Dofinansowanie może pokryć choćby 80% wartości inwestycji.
To rozwiązanie nie tylko bardziej ekologiczne, ale także ekonomiczne. Nowoczesne oczyszczalnie wykorzystują procesy biologiczne i znacznie obniżają koszt eksploatacji w porównaniu do częstych wywozów szamba.
Jak się przygotować do kontroli?
Eksperci zalecają właścicielom przeprowadzenie audytu domowego systemu ściekowego. Należy:
- Sprawdzić szczelność szamba i instalacji rurowych,
- Zwrócić uwagę na podmakanie terenu wokół zbiornika,
- Przeanalizować zużycie wody i częstotliwość wywozów,
- Rozważyć modernizację systemu lub przyłączenie do sieci.
Warto również zainwestować w rozwiązania ograniczające ilość ścieków, takie jak perlator, zbieracze wody deszczowej czy spłuczki oszczędzające wodę.
Działania na lata. Polska pod presją UE
Kontrole są częścią większego planu. Polska zobowiązała się do wdrożenia unijnych przepisów w zakresie gospodarki ściekowej. Dyrektywa Ściekowa UE wymusza stworzenie skutecznych systemów zbierania i oczyszczania ścieków. Zaniedbania mogą skutkować karami finansowymi ze strony Brukseli.
Ministerstwo Klimatu zapowiedziało już wielopoziomowe kontrole prowadzone systematycznie przez najbliższe lata. Planowane jest utworzenie centralnej bazy danych o przydomowych oczyszczalniach, co ma umożliwić skuteczniejsze planowanie i monitoring.
Ścieki nie tylko na wsi
Problem nielegalnego odprowadzania ścieków nie dotyczy wyłącznie wsi. Dotkliwe zaniedbania występują na obrzeżach miast i w rejonach rekreacyjnych, szczególnie w pobliżu jezior i rzek. w okresie letnim systemy bywają przeciążone, a proceder nielegalnych zrzutów — częstszy.
Continued here:
Ruszyły masowe kontrole. Grozi choćby 50 tys. zł kary
