Гражданский радар, или как смартфон может помочь сбить ракету

Jednak zanim napiszę więcej o tej aplikacji, przyjrzyjmy się wydarzeniom z 26 lipca 2023 roku. Tego dnia Rosjanie przeprowadzili najpoważniejszy od zimy atak rakietowy na Ukrainę. Operujące nad Morzem Kaspijskim bombowce Tu-95 wystrzeliły 36 pocisków manewrujących Ch-101/Ch-555. Aż 33 rakiety zostały przez obrońców zestrzelone. Tak wysoka skuteczność wynikała z faktu, iż atakowano Kijów, którego OPL wyposażona jest w doskonały amerykański system antyrakietowy Patriot – ale nie tylko. Środa 26 lipca była w Ukrainie pogodna, na ogromnych połaciach kraju panowała znakomita widoczność. Co podkreślam, bo choć to przeciwlotnicy strzelali do pocisków – i to im podziękował prezydent Zełenski – za sukcesem stali również zwykli Ukraińcy. 530 obywateli, użytkowników aplikacji ePPo, którzy tego dnia zrobili z niej użytek. W piękne popołudnie nisko lecące rakiety dostrzegły prawdopodobnie tysiące ludzi, ale nie wszyscy mieli dość pomyślunku, refleksu, woli i technicznych możliwości, by pomóc w namierzeniu i zestrzeleniu intruzów. A do tego celu służy właśnie ePPo.

ePPo jest jak inne aplikacje dostępne na telefony – darmowa i łatwa do pobrania, choć wymaga autoryzacji (celem sprawdzenia, czy użytkownik to obywatel Ukrainy). Apka przesyła dane o dostrzeżonych celach powietrznych. Wystarczy ją otworzyć i skierować telefon w stronę obiektu. Następnie trzeba wybrać ikonę określającą, co zaobserwowaliśmy: bezzałogowiec, rakietę, śmigłowiec czy samolot. Całą procedurę kończy naciśnięcie czerwonego przycisku. Wycelowanie telefonem w obiekt pozwala namierzyć koordynaty, a jednocześnie jest sposobem na weryfikację zgłoszenia. ePPo jest połączone z systemem obrony przeciwlotniczej Ukrainy, dzięki czemu koordynaty od razu trafiają do jej bazy danych. Dalej działają algorytmy sztucznej inteligencji. W ciągu 2–4 sekund dane z ePPo zostają przetworzone – z uwzględnieniem zarejestrowanych współrzędnych wylicza się prędkości i tory lotów, najbardziej prawdopodobne kierunki ruchu. Zwizualizowane dane trafiają do jednostek OPL, uzupełniając informacje z radarów (które części nisko lecących pocisków nie widzą bądź widzą z przerwami). Potem wystarczy „tylko” zestrzelić intruza. Z kolei „cywilna” część systemu wysyła alarmowe wiadomości do użytkowników telefonów komórkowych przebywających w zagrożonych rejonach.

ePPo działa od jesieni 2022 roku, jest na bieżąco udoskonalana i pomogła zestrzelić dziesiątki obiektów. Apkę pobrały setki tysięcy Ukraińców, tworząc „obywatelski radar” i dając kolejny dowód zaangażowania zwykłych ludzi w walkę z najeźdźcą.

Dla porządku warto dodać, iż nie wszystkie dane zbierane przez cywilów służą do bieżącego zarządzania polem walki. Władze Ukrainy poprosiły obywateli o dokumentowanie rosyjskich zbrodni oraz skali zniszczeń. To m.in. dzięki takim materiałom udało się zidentyfikować sprawców zbrodni w Buczy i odtworzyć przebieg tych dramatycznych zdarzeń (gwoli ścisłości, dla takich celów wykorzystuje się także zawartość telefonów komórkowych rosyjskich żołnierzy – zgubionych bądź znalezionych przy poległych i jeńcach). Zdjęcia i filmy są też narzędziem w wojnie informacyjnej. Ukraińcy konsekwentnie budują narrację, wedle której ich kraj jest nieustannie pustoszony przez rosyjską armię. Dzieje się to przy wsparciu zachodnich korporacji cyfrowych. Jednym z pomysłów realizowanych w ramach tej współpracy, jest uzupełnienie map serwisu Google (funkcji Street View) aktualnymi zdjęciami ukraińskich miast. Wirtualny spacer po ruinach służy – jak najbardziej słusznemu – dyskredytowaniu Rosji, wskazywaniu jej zbrodniczych działań w Ukrainie.