Tusk chce ukryć jawność umów publicznych

Wprowadzenie Centralnego Rejestru Umów (CRU) to jeden z najważniejszych projektów zwiększających jawność wydatków publicznych, jednak jego realizacja budzi kontrowersje i opóźnienia. Pomysł na stworzenie rejestru pojawił się w 2022 roku, a jego celem miała być publiczna baza zawierająca informacje o umowach zawieranych przez instytucje państwowe, samorządy oraz służby. Jak się okazuje, propozycje Ministerstwa Finansów związane z CRU są dalekie od pierwotnych założeń.

Próg jawności: 10 tysięcy złotych

Jednym z największych zarzutów wobec aktualnego projektu jest wprowadzenie progu wartości umowy wynoszącego 10 tysięcy złotych. Oznacza to, iż umowy poniżej tej kwoty nie będą objęte rejestrem. Jak zwróciła uwagę Patrycja Satora, wiceprezes Instytutu Finansów Publicznych, takie ograniczenie może skutkować brakiem jawności dla aż 80% wydatków publicznych. „Większość wydatków gmin, zamówień i usług to kwoty poniżej 10 tys. zł. jeżeli ministerstwo wprowadzi taki próg, istnieje uzasadnione ryzyko, iż 80% wydatków ciągle nie będzie dla nas jawne” – powiedziała Satora na antenie TOK FM.

Zdaniem ekspertki, Centralny Rejestr Umów miał przede wszystkim być narzędziem dla obywateli, pozwalającym kontrolować, jak wydawane są środki publiczne. Tymczasem aktualne założenia projektu mogą znacząco ograniczyć jego skuteczność.

Opóźnienie wdrożenia CRU

Podczas kampanii wyborczej Koalicja Obywatelska obiecywała szybkie wprowadzenie CRU. w tej chwili jednak Ministerstwo Finansów zapowiedziało, iż rejestr zacznie funkcjonować dopiero od 1 stycznia 2026 roku. Dla wielu obserwatorów to rozczarowanie. Patrycja Satora wyraziła niezrozumienie wobec braku pilniejszych działań: „Nie wiem, dlaczego KO tego nie wprowadza” – stwierdziła.

Afery i brak transparentności

Eksperci podkreślają, iż działanie Centralnego Rejestru Umów mogłoby zapobiec licznym kontrowersjom związanym z wydatkami publicznymi. Jednym z przykładów jest sprawa opisana przez „Gazetę Wyborczą” dotycząca korzystania z apartamentu w Gdańsku przez Karola Nawrockiego, obecnego kandydata na prezydenta wspieranego przez PiS. Jak podała „GW”, Nawrocki korzystał z apartamentu bez opłat, mimo posiadania własnego mieszkania w mieście. W odpowiedzi Nawrocki oświadczył: „Dwukrotnie odbyłem 10-dniową kwarantannę w jednym z pokoi i przez moment w apartamencie. Nie naraziłem Skarbu Państwa ani muzeum na żadne koszty”.

Polacy chcą jawności

Z badań przeprowadzonych przez Instytut Finansów Publicznych wynika, iż aż 86% Polaków opowiada się za większą jawnością wydatków publicznych. Wprowadzenie skutecznie działającego CRU mogłoby znacząco przyczynić się do realizacji tego postulatu. Obecne założenia budzą jednak obawy, iż wiele informacji wciąż pozostanie poza zasięgiem obywateli.

Podsumowanie

Centralny Rejestr Umów mógłby stać się istotnym narzędziem wzmacniającym transparentność finansów publicznych w Polsce. Aby jednak osiągnąć ten cel, konieczne jest zniesienie progu wartości umów oraz przyspieszenie wdrożenia rejestru. Jak pokazały przykłady z przeszłości, brak jawności w finansach publicznych może prowadzić do nadużyć i utraty zaufania obywateli do instytucji państwowych. Polacy wyraźnie wskazują na potrzebę zmian – czy rząd weźmie ich postulaty pod uwagę?