Eurasianet: Azja Środkowa między reformami gospodarczymi a presją Rosji

Państwa Azji Środkowej stoją wobec równoległych wyzwań i przemian – Uzbekistan, Kazachstan i Kirgistan instytucjonalizują bankowość islamską, jednocześnie borykając się z problemami gospodarczymi i społecznymi, takimi jak blokady graniczne, wzrost cen żywności czy niedobory mięsa w Turkmenistanie. Tymczasem Rosja nasila kampanię medialną wymierzoną w Uzbekistan, reagując na jego zbliżenie ze Stanami Zjednoczonymi i Unią Europejską.

Władze Kazachstanu i Uzbekistanu podejmują działania na rzecz rozwoju bankowości islamskiej.
16 września parlament Uzbekistanu przyjął w pierwszym czytaniu projekt ustawy wspierającej bankowość islamską i mikrofinansowanie. Dokument, przygotowany we współpracy z Bankiem Centralnym, przewiduje poszerzenie dostępu do alternatywnych usług finansowych oraz wprowadzenie nowych instrumentów wsparcia dla przedsiębiorstw. Jak podkreślił wiceprezes Banku Centralnego Abrorchuża Turdalijew, wdrożeniu rozwiązań islamskich towarzyszyć będzie nowelizacja kodeksów podatkowych i cywilnych, a także innych przepisów, w oparciu o doświadczenia Malezji, Turcji i Zjednoczonych Emiratów Arabskich.

Również Kazachstan wprowadza zmiany legislacyjne w tym zakresie. 17 września tamtejsza Państwowa Agencja Regulacji i Rozwoju Usług Finansowych poinformowała, iż nowe przepisy umożliwią bankom prowadzenie działalności islamskiej w formie tzw. „okien islamskich” w ramach obowiązującej licencji. Jak wyjaśniła szefowa agencji, Madina Abylkasymowa, model ten pozwala na utworzenie odrębnych działów bankowych oferujących produkty islamskie, bez konieczności zakładania oddzielnych instytucji.

Z kolei Narodowy Bank Kirgistanu ogłosił 17 września, iż sektor finansowy kraju przechodzi głęboką transformację, której ważnym elementem jest wzmacnianie bankowości islamskiej. W pierwszej połowie 2025 roku finansowanie zgodne z jej zasadami osiągnęło 13,6 miliarda somów kirgiskich (ok. 156 milionów USD).

Problemy na granicy rosyjsko-kazachstańskiej.

Na przejściach granicznych odnotowuje się poważne utrudnienia w ruchu ciężarówek, mimo iż oba państwa należą do Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej, powołanej do znoszenia barier handlowych. Jak podaje rosyjski portal BFM.ru, powołując się na kierowców, problemy rozpoczęły się na początku września i od tego czasu ruch jest znikomy. Kolejki liczą tysiące pojazdów, a władze nie podają przyczyn opóźnień. W środowisku logistycznym spekuluje się, iż mogą one być związane z rosyjskimi próbami wprowadzenia jednolitych procedur i opłat celnych. Znaczna część transportów kierujących się do Rosji przewozi towary z Chin, które przejeżdżają tranzytem przez Kazachstan.

Rosnące problemy żywnościowe i kontrowersyjna ustawa w Kirgistanie.

Według najnowszej aktualizacji Światowego Programu Żywnościowego, 30% obywateli Kirgistanu (ok. 2,2 mln osób) nie stać na zdrową dietę. W pierwszej połowie 2025 roku ceny podstawowych artykułów spożywczych wzrosły o 9% w porównaniu z rokiem poprzednim, a dodatkowo gospodarstwa domowe obciążają wyższe koszty paliw i usług. Na sytuację wpłynęło także wyjątkowo gorące i suche lato, które obniżyło plony i pogorszyło warunki na pastwiskach. Organizacja podkreśla pilną potrzebę wprowadzenia bardziej inkluzywnych i zrównoważonych reform systemu żywnościowego.

Parlament przyjął przepisy ograniczające możliwość zgłaszania przestępstw przez osoby trzecie. Zgodnie z nową ustawą organy ścigania nie muszą rozpatrywać wskazówek ani skarg od osób niebędących bezpośrednimi ofiarami. Oznacza to, iż świadek gwałtu, przemocy domowej czy innego przestępstwa, który nie jest spokrewniony z ofiarą, nie będzie mógł oficjalnie zgłosić sprawy na policję.

Turkmenistan walczy z niedoborem mięsa.

Według doniesień portalu Kroniki Turkmenistanu, sytuacja ta wynika z utraty stad bydła, spowodowanej kilkuletnią suszą, niedoborem paszy, chorobami oraz niewydolnością służb weterynaryjnych. Od początku 2025 roku ceny mięsa wzrosły o ponad 40%, a większości mieszkańców nie stać na jego zakup. Coraz częściej konsumenci kupują jedynie kości wołowe.

Rosyjska kampania medialna przeciwko Uzbekistanowi.

Rosja nasila presję informacyjną na Taszkent w związku z rosnącą współpracą Uzbekistanu z USA i Unią Europejską. 17 września portal Cargrad opublikował materiał sugerujący, iż amerykańskie firmy, takie jak Rothschild & Co. i Franklin Templeton, chcą przejąć kontrolę nad kluczowymi aktywami w ramach prywatyzacji w Uzbekistanie. W artykule stwierdzono, iż „USA i UE robią wszystko, by zacieśnić kontrolę nad naszymi [uzbeckimi] sojusznikami – gospodarczo i politycznie”. Komentarz portalu wzmocnił rosyjski minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow, oświadczając, iż Moskwa „w żadnym wypadku nie zaakceptuje promowania antyrosyjskiej agendy w Azji Środkowej”. Tekst Cargradu był następnie szeroko przedrukowywany przez rosyjskie media, w tym Prawdę, a także na platformach takich jak Pikabu, Zen i Kont.

Źródło: Eurasianet

Opracowanie BIS – Biuletyn Informacyjny Studium