Wsparcie merytoryczne: Sandra Krawczyszyn-Szczotka, Patryk Szczotka
Rodzaje gospodarczych nacisków Chin
Tajwan ma rozwiniętą gospodarkę rynkową o wysokich dochodach, a jego nominalny produkt krajowy brutto (PKB) wyniósł prawie 762 miliardy USD w 2022 roku. Sprawia to, iż jest on 21. największą gospodarką świata. Przy populacji wynoszącej blisko 24 miliony mieszkańców, na koniec 2022 roku, PKB na osobę osiągnął poziom 32 690 USD[1].
Do głównych kategorii eksportowych Tajwanu należą: elektronika, która stanowi 33,1% całego eksportu, a także produkty z zakresu technologii informacyjnych, komunikacyjnych oraz sprzętu audio-wideo (10,8%)[2]. Istotny udział mają również metale nieszlachetne (8,8%), tworzywa sztuczne i wyroby gumowe (7,1%)[3]. Zgodnie z danymi na 2024 rok, w tej chwili największym partnerem handlowym Tajwanu są Chiny, ponieważ to właśnie tam dociera średnio 40% sprzedawanego towaru[4]. Wynika to głównie z tego, iż Tajwan jest ważnym dostawcą zaawansowanych technologii, w szczególności półprzewodników, których potrzebuje chiński przemysł do produkcji m.in. telefonów, telewizorów, komputerów, samochodów elektrycznych, mikroprocesorów, kart graficznych, systemów obronnych, systemów łączności militarnej czy też aparatów medycznych. Pomimo silnych więzi handlowych, Pekin z powodzeniem łączy gospodarczą pragmatykę z polityczną asertywnością, wykorzystując naciski handlowe na Tajwan jako skuteczne narzędzie polityczne. Ma to głównie na celu osłabienie jego pozycji na arenie międzynarodowej, a także zmuszenie go do ustępstw w sprawach politycznych, takich jak dążenie do zjednoczenia[5].
Jednym z bezpośrednich działań przyczyniających się do izolacji handlowej Tajwanu było wprowadzenie w 2021 roku zakazu importu określonych produktów do Chin, m.in. ananasów, pod pretekstem występowania „szkodliwych stworzeń” w importowanych owocach. Sam zakaz był wprowadzony bez wcześniejszych zapowiedzi lub ostrzeżeń, a także był bezpodstawny, ponieważ od 2020 roku, tajwańskie ananasy eksportowane do Chin spełniały 99,79% norm[6]. Wiąże się to również z pewną stygmatyzacją oraz bojkotem produktów pochodzących z Tajwanu, takich jak elektronika, produkty spożywcze, produkty rolnicze, tekstylia i odzież. Takie działanie było również zauważalne po wizycie Nancy Pelosi na Tajwanie. Chiny rozpoczęły szeroko obecny bojkot tajwańskich marek, m.in. firm takich jak Kuai Kuai (乖乖), która zajmuje się produkcją przekąsek m.in. z kukurydzy dmuchanej. Spowodowało to, iż firmy te zaczęły szukać nowych rynków i modyfikować swoje strategie marketingowe[7].
Z uwagi na działalność Chin, bardzo często tajwańskie przedsiębiorstwa funkcjonujące w Chinach napotykają na rosnący nadzór regulacyjny, celny oraz podatkowy. Przyczynia się to do bardziej rygorystycznego egzekwowania przepisów handlowych oraz częstszych kontroli audytowych. Takie działania można również interpretować jako formę dźwigni, biorąc pod uwagę głębokie powiązania gospodarcze Tajwanu z Chinami[8].
Wspomniana wysoka zależność ekonomiczna Tajwanu od Chin daje również możliwość Pekinowi do swobodnej manipulacji przepływami handlowymi. Przykładem takich działań może być chociażby nakładanie dodatkowych ceł na produkty importowane z Tajwanu. Do takiego posunięcia doszło w czerwcu 2024 roku, kiedy Chiny nałożyły cła na 134 produkty importowane z Tajwanu, m.in. owoce i warzywa. Decyzja zapadła po oświadczeniu Ministerstwa Finansów Chin (中华人民共和国财政部), które ogłosiło, iż zawiesi preferencyjne traktowanie tych towarów w ramach umowy handlowej. Powodem było to, iż Tajwan nie zaoferował równoważnych ustępstw, co zdaniem Chin naruszyło zasadę wzajemności[9].
Dodatkowo zauważalne jest ciągłe ograniczanie chińskiego zaangażowania finansowego w najważniejsze sektory na Tajwanie, m.in. technologię oraz nieruchomości. Oznacza to znaczny spadek bezpośrednich nakładów zagranicznych Chin na Tajwanie. W 2023 r. tego rodzaju inwestycje spadły o ponad 20% w porównaniu z poprzednim rokiem. Ponadto, tajwańskie firmy odchodzą od lokowania kapitału w Chinach do państw takich jak Wietnam i Indie, co wskazuje na zmianę w regionalnych wzorcach inwestycyjnych[10].
Konsekwencje gospodarcze dla Tajwanu
Zwiększająca się zależność Chin od tajwańskich półprzewodników, w połączeniu z ich staraniami o ograniczenie globalnego wpływu Tajwanu, ma ogromny wpływ na produkcję i handel. Około 68% światowego rynku półprzewodników jest kontrolowane przez Tajwan, głównie przez Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (台灣積體電路製造公司), która produkuje najbardziej zaawansowane chipy, niezbędne dla różnych branż, tj. od elektroniki użytkowej po sztuczną inteligencję. Chiny zainwestowały miliardy w rozwój własnych możliwości w zakresie półprzewodników, ale przez cały czas produkują zaledwie ułamek chipów, których potrzebuje ich przemysł technologiczny. W związku z tym ograniczenia importu z Tajwanu, zwłaszcza w zakresie półprzewodników, mogą mieć ogromny wpływ na globalne łańcuchy dostaw, w tym problemy z dostawami i ograniczony dostęp do niezbędnych materiałów[11].
Ponadto, problemy te wynikają z faktu, iż Chiny nie opracowały jeszcze infrastruktury ani technologii, która mogłyby konkurować z Tajwanem w produkcji chipów, zwłaszcza dla zastosowań w zaawansowanych technologiach, takich jak sztuczna inteligencja[12].
Chiny często wykorzystują swoją siłę gospodarczą do próby zmiany interesów tajwańskich firm i osób prywatnych w interesy Pekinu. W ramach tej strategii tajwańskie firmy i wykwalifikowani pracownicy m.in. z sektorów zaawansowanych technologii, takich jak technologia informacyjna i produkcja, są zachęcani do przeniesienia swojej działalności lub inwestycji do Chin kontynentalnych poprzez oferowanie im korzyści finansowych. Realizowane jest to dzięki pakietów ekonomicznych, takich jak m.in. ulgi podatkowe i dotacje[13]. Warto również wspomnieć o programie Thousand Talents Plan (千人计划), który jest przeznaczony dla chińskich naukowców, którzy studiowali za granicą lub w Hongkongu, Makau i na Tajwanie, a teraz chcieliby wrócili do Szanghaju, aby pracować.
Dodatkowo, Chiny wykorzystują swoje wpływy gospodarcze, aby zmusić tajwańskie firmy do podporządkowania się polityce Pekinu, co sprawia iż takie koncerny są zwykle postrzegane jako „prochińskie”. Przykładem takie firmy jest Acer, czołowa tajwańska firma technologiczna. Stanęła ona przed wyzwaniami związanymi z przestrzeganiem wymagań Pekinu w kontekście szerszych napięć geopolitycznych wokół Tajwanu i jego statusu. Działania chińskie wobec tej firmy obejmują znaczne ograniczanie łańcuchów dostaw m.in. półprzewodników, co przyczyniło się do wstrzymania produkcji niektórych sprzętów oferowanych przez firmę Acer oraz znacznego spadku przychodów korporacji[14].
Niedopuszczalne dla firm tajwańskich jest również niedostosowywanie się do polityki „jednych Chin”, co skutkuje bojkotem lub stygmatyzacją danego przedsiębiorstwa. Przykładem jest Nvidia Corp., której dyrektor generalny, Jensen Huang, wygłosił oświadczenie dotyczące Tajwanu: „Tajwan jest jednym z najważniejszych państw na świecie. Jest w centrum przemysłu elektronicznego”. Za nazwanie Tajwanu „krajem”, Huang został poproszony o wyjaśnienie czy nie doszło do pomyłki w jego wypowiedzi, a wiele użytkowników nawoływało do bojkotu Nvidii[15].
Reakcje polityczne Tajwanu
Za jedną z ważniejszych inicjatyw rządu Tsai Ing-wen, dotyczących reorientacji gospodarczej w kierunku Azji Południowo-Wschodniej uważa się The New Southbound Policy (NSP). Projekt ten koncentruje się na pogłębianiu współpracy Tajwanu z dziesięcioma członkami ASEAN, sześcioma państwami Azji Południowej, a także Australią i Nową Zelandią. Jej celem jest wykorzystanie potencjału wyspy w takich dziedzinach jak kultura, edukacja, technologia, rolnictwo i gospodarka, aby wspierać integrację regionalną i przyczyniać się do dynamiczniejszego rozwoju obszaru Indo-Pacyfiku. Inicjatywa ta dąży do pogłębienia relacji gospodarczych poprzez integrację w regionalnych łańcuchach dostaw, rozwój eksportu oraz realizację wspólnych projektów infrastrukturalnych, takich jak system transportu publicznego w Dżakarcie. NSP kładzie również nacisk na współpracę w obszarach, które nie są bezpośrednio zależne od Chin, m.in. opieka zdrowotna, kultura, turystyka, technologia i rolnictwo. Jednocześnie stawia na zacieśnianie więzi regionalnych poprzez umowy handlowe, strategiczne sojusze i fundusz rozwoju w wysokości 3,5 miliarda dolarów, który wspiera kraje partnerskie[16].
Dodatkowo, Tajwan w tej chwili skupia się na znacznym zmniejszeniu zależności handlowej od Chin poprzez pozyskiwanie nowych umów bilateralnych. w tej chwili wyspa stara się o odzyskanie kontaktów handlowych z Japonią, Stanami Zjednoczonymi, a także państwami Unii Europejskiej[17].
Eksport Tajwanu (źródło: The post-election Taiwanese economy: decisions ahead and takeaways for the European Union, Bruegel, https://www.bruegel.org/analysis/post-election-taiwanese-economy-decisions-ahead-and-takeaways-european-union, dostęp: 27.11.2024).
Wykres przedstawia zmiany w strukturze kierunków eksportu Tajwanu w ujęciu procentowym w latach 2010–2023. Eksport do Chin i Hongkongu uległ zmniejszeniu od osiągnięcia najwyższego poziomu w 2019 roku, co wskazuje na spadek zależności od tego rynku, wynikający prawdopodobnie z napięć geopolitycznych i polityki dywersyfikacji handlu. Z kolei eksport do USA dynamicznie rośnie, szczególnie od 2016 roku, co wynika z bliższych więzi gospodarczych oraz rosnącego zapotrzebowania na tajwańskie zaawansowane technologicznie produkty, takie jak półprzewodniki. Eksport do Europy natomiast wykazuje od 2020 roku delikatny wzrost, co również można powiązać z większym zainteresowaniem tajwańskimi technologiami. Te dane pokazują, iż Tajwan świadomie dąży do zmniejszenia swojej zależności od Chin, jednocześnie rozwijając współpracę handlową ze Stanami Zjednoczonymi i Europą, co wzmacnia jego stabilność i odporność gospodarczą.
BIBLIOGRAFIA
[1] P. Crotty, Taiwan’s Trade: An Overview of Taiwan’s Major Exporting Sectors, Office of Industry and Competitiveness Analysis, Working Paper ICA-106, May 2024.
[2] Taiwan Exports, Trading Economics, https://tradingeconomics.com/taiwan/exports, dostęp: 20.11.2024.
[3] Ibid.
[4] Ibid.
[5] Diversifying Trade: Where Taiwan Stands Today, and Where It Should Go Tomorrow, Global Taiwan Institute, https://globaltaiwan.org/2024/02/diversifying-trade-where-taiwan-stands-today-and-where-it-should-go-tomorrow/, dostęp: 23.11.2024.
[6] Chiny wprowadziły zakaz importu tajwańskich ananasów, PAP, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C823715%2Cchiny-wprowadzily-zakaz-importu-tajwanskich-ananasow.html, dostęp: 24.11.2024.
[7] Brands apologize quickly to Chinese, except on Xinjiang, Taipei Times, https://www.taipeitimes.com/News/world/archives/2022/07/13/2003781691, dostęp: 24.11.2024.
[8] SEF warns of heightened tax scrutiny in China, Focus Taiwan – CNA English News, https://focustaiwan.tw/cross-strait/202407120020, dostęp: 25.11.2024.
[9] China suspends tariff concessions on 134 items under Taiwan trade deal, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/china-suspends-tariff-concessions-134-items-under-taiwan-trade-deal-2024-05-31/, dostęp: 26.11.2024.
[10] Foreign direct investment (FDI) in Taiwan, China, Lloyds Bank, https://www.lloydsbanktrade.com/en/market-potential/taiwan/investment, dostęp: 26.11.2024.
[11] Taiwan and the Global Semiconductor Supply Chain, Taipei Representative Office in Singapore, https://roc-taiwan.org/uploads/sites/86/2023/12/December-2023-Semi-Report.pdf, dostęp: 25.11.2024.
[12] Will China’s Reliance on Taiwanese Chips Prevent a War?, Council on Foreign Relations, https://www.cfr.org/blog/will-chinas-reliance-taiwanese-chips-prevent-war, dostęp: 21.11.2024.
[13] Chinese Economic Coercion Against Taiwan: A Tricky Weapon to Use, RAND, https://www.rand.org/pubs/monographs/MG507.html, dostęp: 22.11.2024.
[14] Acer Faces New Supply Problems As China Chokes, ChannelNews, https://www.channelnews.com.au/acer-faces-new-supply-problems-as-china-chokes/, dostęp: 24.11.2024.
[15] Backlash in mainland China over Taiwan comment by Nvidia’s Jensen Huang, CNA, https://www.channelnewsasia.com/east-asia/china-nvidia-boycott-jensen-huang-calls-taiwan-country-4394521, dostęp: 26.11.2024.
[16] Taiwan’s new Southbound Policy: Deepening Taiwan’s Regional Integration, Center for Strategic & International Studies, https://southbound.csis.org/, dostęp: 27.11.2024.
[17] The post-election Taiwanese economy: decisions ahead and takeaways for the European Union, Bruegel, https://www.bruegel.org/analysis/post-election-taiwanese-economy-decisions-ahead-and-takeaways-european-union, dostęp: 27.11.2024.
