Wyniki kontroli przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli (NIK) w 2024 roku ujawniły szokujące nieprawidłowości w procesie przyznawania wiz przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Kontrolerzy stwierdzili, iż w latach 2020-2023 wydano ponad 95 tysięcy wiz w ramach programu Poland Business Harbour, który nie miał żadnych podstaw prawnych.
Program Poland Business Harbour – nieformalny system wydawania wiz
Program Poland Business Harbour, który funkcjonował przez trzy lata, nie został formalnie uchwalony przez żaden organ państwowy, nie posiadał spisanych założeń, celów ani określonych efektów. Mimo to, wydano w jego ramach ponad 95 tysięcy wiz, głównie obywatelom Białorusi i Rosji. Wizy te dawały cudzoziemcom wyjątkowe przywileje, takie jak prawo do pracy w Polsce bez konieczności uzyskania dodatkowych zezwoleń oraz możliwość prowadzenia działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy.
Nacisk na konsulów i naruszenie procedur
Kontrola wykazała również, iż pracownicy ministerstwa, w tym osoby z kierownictwa resortu, wywierali niedopuszczalny nacisk na konsulów. Urzędnicy otrzymywali polecenia przyspieszania rozpatrywania wniosków wizowych dla konkretnych osób, często bez podania jakiegokolwiek uzasadnienia. W niektórych przypadkach domagano się choćby wydawania wiz bez osobistego stawiennictwa aplikantów, co stanowi rażące naruszenie procedur.
Kontrowersyjna wizytacja w konsulacie RP w Mumbaju
Szczególną uwagę kontrolerów zwróciła sprawa kontrowersyjnej wizytacji w konsulacie RP w Mumbaju na początku 2023 roku. Według ustaleń NIK, celem tej inspekcji było wywarcie presji na konsula, aby wydał pozytywne decyzje wizowe dla grupy cudzoziemców podających się za członków ekipy filmowej. Działanie to było sprzeczne z prawem konsularnym, które gwarantuje konsulom niezależność w podejmowaniu decyzji.
Konsekwencje i wnioski
W związku z wykrytymi nieprawidłowościami, NIK skierowała do prokuratury zawiadomienia dotyczące jedenastu osób, które podejrzewa o przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków ze szkodą dla interesu publicznego. Dodatkowo, wobec jednej osoby złożono zawiadomienie w związku z wyrządzeniem znacznej szkody majątkowej Skarbowi Państwa.
Kontrolerzy podkreślają, iż brak nadzoru nad procesem wizowym mógł mieć poważny wpływ na bezpieczeństwo kraju. Niekontrolowany napływ dziesiątek tysięcy cudzoziemców, którzy otrzymali szerokie uprawnienia do funkcjonowania w Polsce, stanowi potencjalne zagrożenie dla interesów państwa.
Wyniki kontroli NIK rzucają nowe światło na skalę nieprawidłowości w systemie przyznawania wiz. Ujawnione mechanizmy pokazują, jak wysokiej rangi urzędnicy państwowi mogli systematycznie naruszać procedury, tworząc równoległy, nieoficjalny system wydawania dokumentów uprawniających do wjazdu i pobytu w Polsce.
Sprawa może mieć poważne konsekwencje nie tylko dla osób bezpośrednio zaangażowanych w proceder, ale również dla całego systemu kontroli migracji. Konieczne będzie wprowadzenie nowych mechanizmów nadzoru nad procesem wizowym oraz wzmocnienie niezależności konsulów w podejmowaniu decyzji.
