Что вместо ВВП? Какие факторы формируют наше процветание и счастье

Coraz częściej w debacie publicznej pojawia się temat wzrostu gospodarczego i ceny, jaką płacimy za bezrefleksyjne dążenie do jego ciągłego zwiększania. Coraz głośniej mówi się, iż wyścig w ramach PKB przestaje nam się opłacać. Pojawia się konieczność wypracowania nowych narracji – zwłaszcza, kiedy mówimy o przyszłości nie tylko Unii Europejskiej, a całej planety. W maju 2023 roku w Parlamencie Europejskim zorganizowano konferencję „Beyond Growth”. Przez wszystkie przypadki odmieniano podczas niej słowo „dewrost”. Co to za koncepcja i czemu świat się jej przygląda?

Według „Dewzrost: Słownik Nowej Ery” dewzrost jest „odrzuceniem iluzji wzrostu i wezwaniem do odpolitycznienia publicznej debaty [o rozwoju] skolonizowanej przez język ekonomii. Jest to projekt popierający demokratycznie wprowadzone ograniczenie produkcji i konsumpcji w celu osiągnięcia sprawiedliwości społecznej oraz zrównoważonego rozwoju”.

Skąd wziął się dewzrost?

Jak czytamy dalej: „Décroissance (fr. dewzrost) było sloganem, który narodził się dzięki radykalnym antysystemowym krytykom, którzy chcieli przestrzec świat przed fizycznymi limitami rozwoju i poddać pod rozwagę zarówno sens życia jak i imperialistyczny wymiar rozwoju. Gilbert Rist, autor «The History of Development: From Western Origins to Global Faith» (1996) napisał, iż dewzrost to neologizm, który był efektownym i oryginalnym marketingowym wyczynem, mogącym być wymyślony przez profesjonalistów, choćby gdy wszyscy jesteśmy świadomi jego dwuznaczności”.

Konferencja „Beyond Growth” była kontynuacją światowej debaty zapoczątkowanej w 2018 roku i jako pierwsza miała miejsce w budynku Parlamentu Europejskiego. Louison Cahen-Fourot, jeden z panelistów, nazwał ją „Woodstockiem postwzrostu” – określenie to często zamiennie jest stosowane z „dewzrostem”, choć nie do końca znaczy to samo. Przypominała bardziej koncert rockowy niż konferencję ze względu na panującą tam atmosferę wielkiego święta.

Tytuł konferencji był inspirowany książką Hermana Daly’ego z 1996 roku „Beyond Growth: The Economics of Sustainable Developement”, która zajmowała się koniecznością zmian w myśleniu ekonomicznym ze względu na kryzys ekologiczny.

W debacie wzięło udział wiele osobistości ze świata nauki i polityki, jak choćby noblista Joseph Stiglitz, dr Jason Hickel, Kate Raworth, czy przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen.

Limity wzrostu – gdzie jesteśmy i dokąd zmierzamy?

Panel pod tym tytułem rozpoczął cykl dyskusji. Otworzył go Philippe Lamberts, organizator z ramienia Partii Zielonych. Podkreślał, iż udało się zorganizować wydarzenie mimo podziałów politycznych.

Na inauguracji zabrała głos Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji Europejskiej. Podkreśliła, iż model wzrostu oparty na paliwach kopalnych jest przestarzały, co wywołało długi aplauz publiczności. Wspomniała też, iż już pięćdziesiąt lat temu, w 1972 roku, Klub Rzymski i grupa badaczy z Massachusetts Institute of Technology opublikowała raport „Granice wzrostu” („The Limit of Growth”) mówiący o tym, iż trzeba zatrzymać wzrost ludności i ekonomiczny, bo inaczej nasza planeta tego nie wytrzyma. Mówiła też o niedawnym raporcie IPCC (Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu), który dostarcza obiektywnej, naukowej informacji na temat zmian klimatu i jest przypomnieniem, iż trzeba jak najszybciej zdekarbonizować gospodarkę. Dlatego właśnie powstał Europejski Zielony Ład (European Green Deal).

Bibliografia:

1. „Exploring Degrowth, A Critical Guide” Vincent Liegey and Anitra Nelson (Pluto Press, 2020)
2. „Dewzrost: Słownik Nowej Ery” Giacomo D’Alisa, Federico Demaria, Giorgos Kallis
3. Czas Kultury, Nr 3, marzec 2020
4. „Ekonomia obwarzanka” – Kate Raworth (Krytyka Polityczna, 2023)
5. „Obwarzanek po polsku” (Krytyka Polityczna, 2023)
6. Jason Hickel, „Mniej znaczy lepiej. O tym jak odejście od wzrostu gospodarczego ocali świat”, Karakter, 2024
7. „Transitioning to a Post-Carbon Society – Degrowth, Austerity and Wellbeing”, redaktorzy: Ernest Garcia, Mercedes Martinez-Iglesias, Peadar Kirby (Palgrave Macmillan, 2016)
8. Rob Dietz, Daniel W. O’Neill „Enough is enough: Building a Sustainable Economy in a World of Finite Resources”, Berrett-Koehler Publishers, 2016
9. Herman A. Daly „Beyond Growth: The Economics of Sustainable”, Beacon Press, 1997