W ostatnich latach mapa światowych kryzysów niebezpiecznie się zagęściła: pełnoskalowa wojna w Ukrainie, działania zbrojne i blokady w Strefie Gazy, wyniszczająca wojna w Sudanie oraz dziesiątki „cichych” konfliktów od Sahelu po Amerykę Łacińską generują rekordowe potrzeby humanitarne.
Poniższy przegląd syntetyzuje najważniejsze wątki: tło i dynamikę walk, skalę zniszczeń i przemieszczeń ludności oraz potrzeby, których zaspokojenie wymaga pomocy organizacji humanitarnych oraz społeczności międzynarodowej (żywność, woda, zapewnienie odpowiednich warunków sanitarnych, schronienie, zdrowie, ochrona). W kolejnych częściach omawiamy trzy największe ogniska – Ukrainę, Strefę Gazy i Sudan – a następnie przypominamy o innych, często niedostrzeganych kryzysach, m.in. w Afryce (Sahel, DR Konga, Somalia, Etiopia) i w Meksyku, gdzie przemoc karteli ma konsekwencje podobne do konfliktów zbrojnych.
Pełnoskalowa inwazja Rosji na Ukrainę, rozpoczęta w lutym 2022 roku, doprowadziła do jednej z największych katastrof humanitarnych w Europie od czasu II wojny światowej. Walki obejmują zarówno linię frontu, jak i ataki rakietowe oraz dronowe na miasta i infrastrukturę cywilną w całym kraju.
W 2025 roku, mimo iż front jest w wielu miejscach ustabilizowany, życie milionów cywilów wciąż toczy się w cieniu alarmów przeciwlotniczych, ostrzałów i przerw w dostawach energii. Skala potrzeb pozostaje dramatyczna: około 12,7 mln osób wciąż wymaga pomocy humanitarnej (OCHA – United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs – Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej, 2025), w tym setki tysięcy dzieci zamieszkałych w regionach przyfrontowych. Wewnątrz kraju przebywa około 3,7 mln osób wewnętrznie przesiedlonych, a poza jego granicami zarejestrowano 6,8–6,9 mln uchodźców (UNHCR – United Nations High Commissioner for Refugees – Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców, 2025). Zima 2024/25 przyniosła kolejną falę ataków na infrastrukturę energetyczną, które pogłębiły kryzys dostaw prądu i ogrzewania.
Jednym z największych, długofalowych zagrożeń pozostaje zaminowanie terenu — szacuje się, iż ponad 23% powierzchni kraju może być nim objęte, co uniemożliwia powrót ludności i odbudowę gospodarki.
Konflikt w Strefie Gazy ponownie wszedł w fazę eskalacji po październiku 2023 roku, kiedy ataki Hamasu na Izrael doprowadziły do zmasowanej ofensywy izraelskiej. Intensywne bombardowania, walki lądowe oraz blokada dostępu do żywności, wody, paliwa i pomocy medycznej spowodowały bezprecedensową katastrofę humanitarną.
W 2025 roku sytuacja pozostaje dramatyczna — niemal cała ludność Strefy Gazy (ok. 2,2 mln osób) wymaga pomocy humanitarnej (OCHA, 2025), a ponad 1,9 mln osób jest wewnętrznie przesiedlonych (UNRWA – United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East – Agencja Narodów Zjednoczonych ds. Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie, 2025). Infrastruktura cywilna została poważnie zniszczona: zrujnowano tysiące domów, szkoły, placówki medyczne i systemy wodno-sanitarne. W wielu rejonach mieszkańcy spędzają dnie w prowizorycznych schronieniach, z ograniczonym dostępem do energii elektrycznej i wody pitnej.
Sytuacja szczególnie dramatycznie wpływa na dzieci — setki tysięcy przerwało naukę, a wiele cierpi z powodu niedożywienia i traumatycznych doświadczeń wojennych. Dostarczanie pomocy jest utrudnione ze względu na ograniczenia wjazdu konwojów humanitarnych, a organizacje międzynarodowe apelują o trwałe zawieszenie broni i zapewnienie bezpiecznych korytarzy dostaw.
Wojna w Sudanie, która wybuchła w kwietniu 2023 roku w wyniku starcia między siłami rządowymi a paramilitarnymi Siłami Szybkiego Wsparcia (RSF), gwałtownie przerodziła się w jeden z największych kryzysów humanitarnych na świecie. Walki koncentrują się w Chartumie, Darfurze, Kordofanie i innych regionach, ale ich skutki odczuwa cały kraj. Starcia, naloty i oblężenia doprowadziły do masowych zniszczeń, a także do naruszeń praw człowieka, w tym ataków na ludność cywilną.
Na początku 2025 roku ponad 25 milionów ludzi — ponad połowa populacji Sudanu — potrzebuje pilnej pomocy humanitarnej (OCHA, 2025). Około 10 milionów osób zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów, z czego ponad 2 miliony szuka schronienia w krajach sąsiednich, takich jak Czad, Egipt czy Sudan Południowy (UNHCR, 2025). Na początku 2025 roku ponad 25 milionów ludzi — ponad połowa populacji Sudanu — potrzebuje pilnej pomocy humanitarnej (OCHA, 2025). Około 10 milionów osób zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów, z czego ponad 2 miliony szuka schronienia w krajach sąsiednich, takich jak Czad, Egipt czy Sudan Południowy (UNHCR, 2025). W wielu miejscach brakuje żywności, leków i wody, a zniszczenie pól uprawnych i infrastruktury rolniczej pogłębia kryzys głodu.
Szczególnie dramatyczna jest sytuacja w Darfurze, gdzie raportowane są masowe siłowe wysiedlenia, grabieże i podpalenia wsi. Działania pomocowe są poważnie utrudnione ze względu na brak bezpieczeństwa i ograniczony dostęp do dotkniętych obszarów, a eksperci ostrzegają przed ryzykiem głodu na masową skalę, jeżeli wsparcie nie zostanie znacząco zwiększone.
Należy mieć świadomość, iż napływ uchodźców z Sudanu do Sudanu Południowego dodatkowo obciąża tamtejszy, już i tak niewydolny system pomocy — kraj ten od lat walczy z własnym kryzysem humanitarnym, a zwiększona liczba osób potrzebujących wsparcia pogłębia problemy. Polska Akcja Humanitarna prowadzi działania w Sudanie Południowym mające na celu m.in. poprawę dostępu do wody, żywności i opieki zdrowotnej dla lokalnych społeczności oraz uchodźców.
Poza najbardziej nagłośnionymi w mediach wojnami, w wielu regionach świata toczą się konflikty o mniejszej widoczności, ale równie poważnych konsekwencjach humanitarnych. Od Afryki Subsaharyjskiej po Amerykę Łacińską miliony ludzi żyją w warunkach przemocy zbrojnej, przymusowych wysiedleń i chronicznego braku bezpieczeństwa. Wiele z tych kryzysów nie otrzymuje wystarczającej uwagi ze strony społeczności międzynarodowej i jest pomijanych w globalnych dyskusjach, co dodatkowo utrudnia kierowanie do nich skutecznej pomocy humanitarnej.
Sahel – rozrastający się kryzys bezpieczeństwa
Region Sahelu, obejmujący m.in. Mali, Burkina Faso i Niger, od lat walczy z rosnącą aktywnością ugrupowań zbrojnych powiązanych z Al-Kaidą i tzw. Państwem Islamskim. W 2025 roku walki, zamachy bombowe i porwania stały się codziennością w wielu obszarach wiejskich. Ponad 3,5 miliona osób zostało przesiedlonych, a brak stabilności uniemożliwia prowadzenie upraw i dostarczanie pomocy humanitarnej. Wysoki poziom przemocy wobec ludności cywilnej i ograniczony dostęp do szkół sprawiają, iż całe pokolenie dzieci ryzykuje utratę edukacji.
Demokratyczna Republika Konga – kryzys w cieniu świata
Na wschodzie DR Konga, szczególnie w prowincjach Kiwu Północne i Ituri, realizowane są zacięte walki między siłami rządowymi a różnymi grupami rebelianckimi, w tym M23. Konflikt, napędzany także rywalizacją o dostęp do bogatych złóż surowców, powoduje masowe przesiedlenia. Ponad 6,9 miliona Kongijczyków pozostaje wewnętrznie przesiedlonych (UNHCR, 2025), co czyni ten kryzys jednym z największych na świecie. Brak bezpieczeństwa i infrastruktury powoduje, iż dostarczanie pomocy jest nieustannie utrudnione.
Somalia i Etiopia – konflikt i głód
Na sytuację w Somalii wpływa działalność islamistycznej organizacji Al-Szabab oraz skutki suszy i powodzi, które niszczą środki utrzymania ludności. Ponad 6,7 miliona osób potrzebuje tam pomocy humanitarnej. W Etiopii, mimo formalnego zakończenia wojny w Tigraju w 2022 roku, w kilku regionach – m.in. w Amharze i Oromii – dochodzi do starć, które uniemożliwiają pełną odbudowę i powrót do normalności.
Meksyk – wojna karteli narkotykowych
Choć Meksyk formalnie nie jest w stanie wojny, przemoc związana z działalnością karteli narkotykowych osiąga poziom porównywalny z konfliktami zbrojnymi. Walki o kontrolę nad szlakami przemytu prowadzą do masowych zabójstw, porwań i wysiedleń. W 2025 roku szacuje się, iż przemoc zmusiła setki tysięcy osób do opuszczenia domów, a całe społeczności w regionach takich jak stan Guerrero żyją w ciągłym strachu. Organizacje humanitarne coraz częściej obejmują te obszary swoimi programami ochrony ludności cywilnej.
Podsumowując, konflikty zbrojne – zarówno te obecne w codziennych doniesieniach medialnych, jak i te niemal niewidoczne – mają wspólny mianownik: niszczą życie milionów ludzi i całych społeczności. Ich skutki wykraczają daleko poza pola walki, wpływając na gospodarkę, zdrowie, edukację i stabilność całych regionów. Dlatego właśnie skuteczna pomoc humanitarna wymaga stałego zaangażowania i solidarności ponad granicami.
Wspieraj projekty takie jak ten. Kliknij w przycisk obok i przekaż darowiznę. Razem możemy więcej!
