Оборонная дипломатия Франции — война в Украине, глобальные партнеры и возможности для Польши

Zdjęcie: Chińska polityka energetyczna (30)

Autorzy:

Konrad Markiewicz – Magistrant Stosunków Międzynarodowych UŁ, współpracownik Defence24. Jego zainteresowania skupiają się na polityce zagranicznej Francji i państw Afryki Subsaharyjskiej oraz zagadnieniach związanych z bezpieczeństwem i terroryzmem.

Mieszko Kucharski – Student Międzynarodowych Studiów Nauk Politycznych i Dyplomacji na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Jego zainteresowania koncentrują się na relacjach międzynarodowych, w szczególności Europa – Afryka Zachodnia. .

Od 24 lutego 2022 roku do 31 grudnia 2023 roku Francja przekazała Ukrainie sprzęt wojskowy o łącznej wartości ponad 3,8 mld euro (1,2 mld euro w ramach EFP)[1]. Dodatkowo Paryż przeszkolił wspólnie z Warszawą około 10 tys. żołnierzy ukraińskich na terytorium Polski. W lutym 2024 roku, Zełeński i Macron podpisali dwustronne porozumienie o bezpieczeństwie, w którym Francja zapowiedziała dodatkowe 3mld euro pomocy wojskowej dla strony ukraińskiej[2].

Kwoty deklarowane i przekazane dotychczas przez stronę francuską są jednak iluzoryczne w świetle potencjału gospodarczego V Republiki. Warto o tym pamiętać, aby pochwały proukraińskiej postawy Francji i jej prezydenta nie przysłoniły rzeczywistego obrazu. Przemówienie Macrona z 14.03 nie było przełomowe. Padły w nim natomiast deklaracje produkcji uzbrojenia dla Ukrainy we Francji oraz na terytorium ukraińskim. Rezonowały hasła o zwiększeniu produkcji uzbrojenia dla Ukrainy oraz odkupie uzbrojenia dla niej.

Dodatkowo minister Lecornu zadeklarował, iż sprzęt wycofywany z wyposażenia armii francuskiej trafi do strony ukraińskiej. Francuski minister obrony zapewnił przekazanie kilkuset opancerzonych pojazdów VAB w 2024 i 2025 roku. Paryż deklaruje też przekazanie Kijowowi większej ilości amunicji do systemów przeciwlotniczych. Najważniejszą deklaracją jest chęć V Republiki do przekazania Ukrainie 78 sztuk armatohaubic CAESAR (wraz z amunicją)[3]. W czerwcu 2024 roku Republika Francuska zapowiedziała również przekazanie stronie ukraińskiej niesprecyzowanej liczby myśliwców Mirage 2000-5[4]. Poniżej przedstawiona została lista dotychczas przekazanego uzbrojenia i sprzętu francuskiego stronie ukraińskiej. Informacje pochodzą z deklaracji Ministerstwa Obrony i obrazują stan na dzień 14.06.2024r.

Dyplomacja zbrojeniowa

Francja prześcignęła Federację Rosyjską pod względem ilości eksportowanej broni. Stała się drugim globalnie największym dostawcą broni po USA. W latach 2019-2023 Francja sprzedawała 11% wyeksportowanej na świecie broni (wzrost o blisko 50% względem lat 2014-2018). Największym odbiorcą francuskiej broni w latach 2019-2023 były Indie, które otrzymały 29% jej całego eksportu. Najwięcej broni Francja sprzedała
w opisywanym okresie do państw Indo-Pacyfiku i Bliskiego Wschodu (łącznie 76%). Europa była odbiorcą jedynie 9% francuskiego uzbrojenia (na czele z Grecją, która kupiła 17 myśliwców Rafale)[5].

Perłą w koronie francuskiej zbrojeniówki są właśnie myśliwce Rafale. W okresie 2014-2018 Paryż sprzedał ich 23 sztuki, a w okresie 2019-2023 – 94 sztuki. Nabywcami byli w głównej mierze partnerzy pozaeuropejscy, co pokazuje stopień rywalizacji z USA w domenie wyposażania flot globalnych graczy. W Europie swoje siły powietrzne modernizują w oparciu o rozwiązanie francuskie tylko Chorwacja i właśnie Grecja. W regionie Bliskiego Wschodu i Pacyfiku, Francja eksportowała Rafale do Egiptu, Indii, Indonezji, Kataru oraz ZEA. Warto zauważyć, iż Francja odnotowała 14% wzrost eksportu okrętów i uzbrojenia do tych krajów[6].

Utrzymanie wzrostu eksportu uzbrojenia przez Republikę Francuską wydaje się bardzo możliwe po tym, jak Paryż wdrożył rozwiązania „gospodarki wojennej”. Jej podstawowe założenia określa ustawa o programowaniu wydatków wojskowych (fr. La loi de programmation militaire) na lata 2024-2030[7]. Charakter normatywny pociągnął za sobą wolę polityczną francuskich decydentów. Zadeklarowali oni skrócenie czasu dostaw: – armatohaubic CEASAR (z 30 do 15 miesięcy), – pocisków krótkiego zasięgu Mistral (z 24 miesięcy do 12), – radarów firmy Thales (z 18 miesięcy do 6 miesięcy). Ma też wzrosnąć ilość produkowanej amunicji artyleryjskiej kalibru 155mm oraz wielozadaniowych myśliwców Rafale (Dassault Aviation ma dostarczać 3 myśliwce miesięcznie zamiast 2). Zwiększenie mocy produkcyjnych francuskiego sektora zbrojeniowego ma wzmacniać rodzime zdolności projekcji i obrony oraz realizować cele eksportu uzbrojenia (w głównej mierze na Ukrainę)[8].

V Republika z eksportu krajowego uzbrojenia stworzyła instrument polityki zagranicznej. Widać to po tegorocznych kontraktach podpisanych m.in. z Serbią (12 myśliwców Rafale), Indonezją (2 okręty podwodne typu Scorpène Evolved), Niderlandami (4 okręty podwodne typu Orka).

Warto spojrzeć na potencjalnych odbiorców francuskiego przemysłu zbrojeniowego. Wiele krajów, które modernizują swoje siły zbrojne, bierze w tej chwili pod uwagę ofertę z Paryża. Do tzw. „Klubu CAESARa” mogą w przyszłości dołączyć Brazylia, Hiszpania czy Armenia. W niedalekiej przyszłości CAESAR wejdzie również do służby w Belgii oraz na Litwie. Chęć zakupienia francuskich armatohaubic (w wariancie trakcji kołowej) wyraziła również Estonia[9]. Dużym zainteresowaniem cieszą się również myśliwce generacji 4,5 Rafale, które służą w siłach powietrznych Francji, Grecji, Indii, Kataru, Chorwacji, ZEA. Chęć ich zakupu i zgłasza też Królestwo Arabii Saudyjskiej (Rijad wystosował „declaration of intent” w sprawie 54 myśliwców). Dla SaudówRafale są jednak elementem większej gry, bo KAS chce wywrzeć presję na rząd niemiecki, który blokował sprzedaż myśliwców Eurofighter Typhoon do Rijadu[10].

Francja korzysta fakt, iż globalni aktorzy modernizują swoje siły zbrojne. Paryż kieruje się wieloletnią zasadą suwerenności przemysłu zbrojeniowego. Stara się przekonywać swoich europejskich oraz globalnych partnerów o korzyściach z wyboru francuskiej oferty. Koreluje to w dużym stopniu z hasłami strategicznej autonomii Europy oraz europeizacji NATO, zwłaszcza gdy Amerykanie przekierowują uwagę na problemy Indo-Pacyfiku i Bliskiego Wschodu.

Wybory w USA a bezpieczeństwo Europy

Wzrok całego świata skierował się na Stany Zjednoczone, gdzie 5 listopada odbędą się wybory prezydenckie. Obecny prezydent z ramienia demokratów Joe Biden zmierzy się z byłym republikańskim prezydentem Donaldem Trumpem.

Dyskusja o zmianie władzy w Białym Domu rozgorzała w Europie po jednej z wypowiedzi byłego prezydenta na temat wywiązania się z sojuszniczych zobowiązań w przypadku agresji Federacji Rosyjskiej. Zwrócono też uwagę na jego podejście do konfliktu w Ukrainie. Trump wielokrotnie zaznaczał, iż skończy wojnę w jeden dzień, a wątpliwe jest, aby jego rozwiązanie sprzyjało interesom Ukrainy i członków NATO. USA mają wpływy na całym świecie. W obecnej sytuacji międzynarodowej państwa takie jakie Chiny, Rosja czy Iran starają się coraz częściej podważyć amerykańską dominację. To wymusza na Waszyngtonie intensyfikację swoich działań politycznych. Polityka Trumpa może zwrócić Amerykę w stronę izolacjonizmu, a to powoduje, iż europejscy liderzy starają się przyjąć pozycję nowego lidera bezpieczeństwa. Oczywiście rola USA jest kluczowa i niemożliwa do zastąpienia ze względu na potencjał amerykańskiej zbrojeniówki. W 2023 roku Amerykanie przeznaczyli 916 miliardów dolarów na swoje siły zbrojne, czyli prawie trzykrotnie więcej od drugiej w tym zestawieniu Chińskiej Republiki Ludowej[11]. Scenariusz, w którym Stany Zjednoczone odpuszczają Europę wydaję się jednak nierealny. Najprawdopodobniej zdecydują się natomiast zmniejszyć swoje zaangażowanie. I ten właśnie czynnik wymusza na Europejczykach zwiększenie własnych możliwości obronnych.

Republika Francuska stopniowo zmieniała swą politykę wobec wschodniej flanki NATO oraz percepcję zagrożenia ze strony Federacji Rosyjskiej. Od pełnoskalowej agresji na Ukrainę z 24 lutego 2022 roku politycznym deklaracjom towarzyszy też zauważalna zmiana postępowania Pałacu Elizejskiego w kwestii stosunku Francji do bezpieczeństwa europejskiego. Bezpośrednio korzystają na tym kraje Europy Wschodniej jak Estonia czy Rumunia, które mają na wyposażeniu produkty francuskiej zbrojeniówki, zaś na swoim terytorium goszczą kontyngenty francuskie w ramach misji Sojuszu Północnoatlantyckiego[12]. Zmiany polityczne w Polsce po 13 października 2023 roku otwierają potencjał na nowe rozdanie w relacjach francusko-polskich. Warszawa powinna jednak wykazać wolę polityczną oraz przedstawić Paryżowi ofertę współpracy na konkretnych polach oraz wysłuchać francuskich potrzeb. Dotychczas Rzeczpospolita była względem partnera znad Sekwany opieszała i wyczekująca w działaniach. W tym samym czasie, Estonia współpracowała z Francuzami w Europie i Afryce, czym zapewniła sobie modernizację swoich sił zbrojnych w oparciu o trójkolorowe rozwiązania. Jednocześnie dowiodła wiarygodności i determinacji[13]. Polska dysponuje kilkunastokrotnie większym potencjałem od Tallina. Powinna więc zbudzić się z politycznego letargu względem Francji i realizować swój interes polityczny. Z myślą o tym, iż Paryż może przedstawić Warszawie alternatywę względem Berlina.

Bibliografia:

[1] Ukraine : la France dresse le bilan des équipements militaires livrés, Ministère des Armées, 4 marca 2024, https://www.defense.gouv.fr/actualites/ukraine-france-dresse-bilan-equipements-militaires-livres (dostęp: 14.06.2024).

[2] Accord de coopération en matière de sécurité entre la France et l’Ukraine, Élysée, 16 lutego 2024, https://www.elysee.fr/emmanuel-macron/2024/02/16/accord-de-cooperation-en-matiere-de-securite-entre-la-france-et-lukraine (dostęp: 14.06.2024).

[3] Z. Weise, France to provide new missiles, used armored vehicles to Ukraine, defense minister says, „Politico”, 31 marca 2024, https://www.politico.eu/article/france-missiles-used-armored-vehicles-ukraine/ (dostęp: 14.06.2024).

[4] Francja dostarczy Ukrainie myśliwce Mirage 2000, „Defence24”, 6 czerwca 2024, https://defence24.pl/wojna-na-ukrainie-raport-specjalny-defence24/francja-dostarczy-ukrainie-mysliwce-mirage-2000 (dostęp: 14.06.2024); warianty myśliwców oraz potencjalną „koalicję Mirage” w dobry sposób opisuje Antonii Walkowski w swoim artykule Mirage 2000 trafią na Ukrainę. Tylko skąd je wziąć?, „Defence24”, 12 czerwca 2024, https://defence24.pl/wojna-na-ukrainie-raport-specjalny-defence24/mirage-2000-trafia-na-ukraine-tylko-skad-je-wziac-analiza (dostęp: 14.06.2024).

[5] Trends in International Arms Transfers, 2023, Stockholm International Peace Research Institute, marzec 2024, s. 1-6.

[6] Ibidem.

[7] La loi de programmation militaire 2024-2030 : les grandes orientations, Ministère des Armées, 13 lipca 2023, https://www.defense.gouv.fr/ministere/politique-defense/loi-programmation-militaire-2024-2030/loi-programmation-militaire-2024-2030-grandes (dostęp: 14.06.2024).

[8] A. Olech, Francja ujawnia szczegóły gospodarki wojennej, „Defence24”, 1 kwietnia 2024, https://defence24.pl/geopolityka/francja-ujawnia-szczegoly-gospodarki-wojennej (dostęp: 14.06.2024).

[9] A. Świerkowski, Klub CAESAR otwarty, „Defence24”, 8 stycznia 2024, https://defence24.pl/przemysl/klub-caesar-otwarty (dostęp: 14.06.2024).

[10] P. Miedziński, Bliski sojusznik USA kupi samoloty z Francji? Rafale ma szanse podbić Bliski Wschód, „Portal Obronny”, 23 października 2023, https://portalobronny.se.pl/przemysl-zbrojeniowy/bliski-sojusznik-usa-kupi-samoloty-z-francji-rafale-ma-szanse-podbic-bliski-wschod-aa-FT83-8CW6-xHbJ.html (dostęp: 14.06.2024).

[11] Trends in International Arms, s. 3.

[12] LYNX : enhanced Forward Presence, Ministère des Armées, https://www.defense.gouv.fr/operations/operations/otan/enhanced-forward-presence (dostęp: 14.06.2024); Mission Aigle, Ministère des Armées, https://www.defense.gouv.fr/operations/operations/otan/mission-aigle (dostęp: 14.06.2024).

[13] N. Gros-Verheyde, Task-force Takuba : les Européens sont là. Ils ont pris conscience du danger au Sahel, „B2 Journal de bord”, 5 lipca 2021, https://www.bruxelles2.eu/2021/07/task-force-takuba-les-europeens-sont-la-ils-ont-pris-conscience-du-danger-au-sahel-florence-parly/ (dostęp: 14.06.2024).

Photo: Canva