W ostatnich latach Polska staje się nie tylko krajem, który wysyła dzieci do adopcji za granicę, ale również państwem przyjmującym dzieci spoza Europy. To zjawisko wywołuje zarówno emocje, jak i kontrowersje. Co więcej, jest to zmiana wynikająca nie tylko z potrzeb społecznych, ale także skutkiem zmian politycznych i prawnych, które miały miejsce w ciągu ostatniej dekady.
Polacy adoptują dzieci zza oceanu – dlaczego teraz?
Według informacji zamieszczonych przez „Rzeczpospolitą”, obserwuje się wzrost liczby zapytań o możliwość przysposobienia dzieci z państw takich jak Wietnam, Kolumbia, Republika Południowej Afryki czy Filipiny. Ministerstwo Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej tłumaczy ten stan rzeczy faktem, iż coraz więcej cudzoziemców osiedla się w Polsce, co często wiąże się z chęcią przyjęcia dziecka pochodzącego z kraju ich rodowym.
To zjawisko może być początkiem długofalowej zmiany, o czym świadczy komentarz resortu rodziny:
„Oznacza to zatem, iż jako kraj będziemy prawdopodobnie stawiać czoła nowym wyzwaniom związanym ze zmianą profilu naszego kraju z państwa pochodzenia dziecka na państwo przyjmujące.”
Historia polskiej polityki adopcyjnej
Nie tak dawno Polska była jednym z największych eksporterów dzieci do adopcji międzynarodowych. Według danych Ministerstwa Sprawiedliwości, jeszcze w latach 2006–2016 rocznie około 300 dzieci trafiało do rodzin za granicą. Szczytowy rok to 2008, kiedy to 383 małoletnie zostały adoptowane przez rodziny spoza granic naszego kraju.
Jednak od czasu objęcia władzy przez Prawo i Sprawiedliwość nastąpiła radykalna zmiana. Polska całkowicie zablokowała możliwość adopcji zagranicznych polskich dzieci, co było reakcją na przypadki handlu dziećmi oraz dzielenie rodzeństw. Skutkiem tych działań jest fakt, iż dziś liczba adopcji polskich dzieci za granicą jest marginalna – w 2023 roku tylko 9 przypadków.
Adopcja a przysposobienie – różnice prawne
Należy pamiętać, iż w polskim ustawodawstwie istnieje zasadnicza różnica między adopcją a przysposobieniem. W przypadku dzieci spoza Unii Europejskiej mowa najczęściej bywa o przysposobieniu, ponieważ wiele państw nie dopuszcza możliwości adopcji międzynarodowej przez cudzoziemców.
Zgodnie z polskim prawem rodzinnym (art. 157¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), przysposobienie wymaga spełnienia określonych warunków, w tym:
- posiadania odpowiednich warunków osobistych i materialnych,
- przebywania wspólnie z dzieckiem przez co najmniej rok (w wyjątkowych przypadkach ten okres może zostać skrócony),
- uzyskania zgody organów opiekuńczych i sądu.
Czy są precedensy orzecznictwa?
Choć dotychczasowe przypadki przysposobień dzieci spoza UE są jeszcze nieliczne, warto wspomnieć o postanowieniach sądów powszechnych, które pokazują, iż sądy są otwarte na takie wnioski, o ile zostaną spełnione wszystkie warunki procesowe i materialne.
Na przykład w wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa z dnia 14 marca 2022 r. (sygn. akt III CZ 2/22), sąd przychylił się do wniosku o przysposobienie dziecka z jednego z państw afrykańskich, oceniając, iż interes dziecka został uwzględniony w pełni.
Podobne decyzje można znaleźć także w orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego, gdzie podkreślano, iż interes dziecka musi być priorytetem w każdej sprawie adopcyjnej czy przysposobieniowej.
Ukraina i inne kraje – blokada adopcji zagranicznych
Interesujące jest, iż choć Polska była wcześniej jedną z głównych dróg wyjścia dla ukraińskich dzieci, to w tej chwili sytuacja się zmieniła. Od rozpoczęcia wojny na Ukrainie rząd w Kijowie zawiesił adopcje międzynarodowe, co zostało potwierdzone przez Międzynarodową Komisję ds. Adopcji (ICAB).
Polska, jako kraj sąsiedni, przygotował choćby specjalny projekt pomocy humanitarnej obejmujący procedury opiekuńcze nad dziećmi uchodźców. Jednak adopcja pozostaje możliwa wyłącznie w ramach systemu rodzinnego – bez możliwości przekazania dziecka do adopcji przez cudzoziemców.
Jak wygląda procedura przysposobienia dziecka z zagranicy?
Procedura ta jest złożona i składa się z kilku etapów:
- Konsultacja z kuratorem sądowym – rodzina musi udowodnić, iż spełnia warunki do przyjęcia dziecka.
- Uzyskanie zgody państwa pochodzenia dziecka – najważniejszy dokument, bez którego cała procedura nie może ruszyć.
- Decyzja sądu rodzinnego – sąd analizuje dokumentację i podejmuje decyzję o przysposobieniu.
- Zgłoszenie dziecka do ewidencji ludności – dziecko otrzymuje polski PESEL i dokument tożsamości.
Podsumowanie
Adopcje i przysposobienia dzieci z zagranicy to temat, który nabiera na znaczeniu w Polsce. Choć dawniej byliśmy krajem eksportującym dzieci do rodzin za granicą, dziś coraz częściej jesteśmy krajem przyjmującym. Tendencja ta wiąże się z wieloma wyzwaniami – prawnymi, kulturowymi i społecznymi – ale także ogromną szansą dla dzieci z innych części świata.
Dla rodzin, które chcą otworzyć swoje domy na dzieci spoza Europy, ważne jest, aby dokładnie poznać procedury i zdawać sobie sprawę z odpowiedzialności, jaką niesie za sobą taka decyzja.
Read more:
Adopcje zagraniczne w Polsce – nowy trend czy szansa na rodzinę dla dzieci z Afryki i Azji?
