Autorzy: Ksawery Stawiński, Adam Jankowski
03.02 Życie i śmierć Armena Sarkisjana
Na luksusowym osiedlu nad rzeką Moskwą, w stolicy Rosji, wybuchła bomba. Eksplozja zabiła Armena Sarkisjana, znanego również jako Armen Gorłowski. Ormianin dorastał na Donbasie, gdzie wyrósł na przestępcę dużego kalibru i dorobił się ogromnego majątku. Współpracował z władzami Ukrainy, m.in. organizując bojówki rozpraszające demonstrantów w Kijowie podczas Rewolucji Godności.
Gdy jednak w Donbasie w 2014 roku wybuchła wojna z tzw. separatystami, Sarkisjan trafił na listę osób poszukiwanych przez ukraińskie służby bezpieczeństwa. Nie przeszkodziło mu to jednak w kontynuowaniu działalności przestępczej na wschodzie. Był jednym z najbardziej niesławnych bandytów Ukrainy, zwłaszcza w regionie Donbasu.
Po pełnoskalowej inwazji Rosji FSB zwerbowało Sarkisjana do realizacji strategicznego przedsięwzięcia. Ormianin został odpowiedzialny za utworzenie batalionu Arbat (skrót od „Armeński Batalion”), działającego na rzecz armii rosyjskiej. Wbrew nazwie batalion składał się głównie z więźniów osadzonych na terenach wschodniej Ukrainy.
Sarkisjan został mianowany przez FSB na stanowisko nadzorcy systemu więziennictwa na terenach okupowanych przez Rosję. Po śmierci Prigożyna Arbat stał się jednym z oddziałów, które przejęły żołnierzy osieroconych po Grupie Wagnera.
Choć żadna ze stron ukraińskich oficjalnie nie przyznała się do zlikwidowania Sarkisjana, taki wniosek nasuwa się sam. Modus operandi zamachu przypomina atak, w którym zginął Igor Kiriłłow – człowiek odpowiedzialny za rosyjską wojnę chemiczną przeciwko Ukrainie. W Moskwie nikt z wierchuszki Kremla nie może czuć się bezpiecznie.
07.02 Państwa bałtyckie odłączają się od Rosji
7 lutego wygasła umowa między państwami bałtyckimi a Moskwą dotycząca przesyłu energii elektrycznej z Rosji na Litwę, Łotwę i Estonię. W 2024 roku kraje te podjęły decyzję o nieprzedłużaniu umowy ze wschodnim dostawcą energii.
Do niedawna państwa bałtyckie, Rosję i Białoruś łączyło porozumienie energetyczne BRELL, utworzone jeszcze w czasach ZSRR, kiedy wszystkie te kraje stanowiły część jednego organizmu państwowego. Był to postsowiecki relikt, który uzależniał bezpieczeństwo energetyczne Litwy, Łotwy i Estonii od politycznych decyzji Kremla. Z tego względu podjęto decyzję o zerwaniu współpracy.
W 2018 roku Wilno, Ryga i Tallin ogłosiły zamiar odłączenia się od systemu BRELL i przyłączenia do europejskiej sieci energetycznej CESA (Continental Europe Synchronous Area). Proces ten został zakończony w lutym 2025 roku dzięki połączeniu Litwy z Polską linią energetyczną LitPol.
Ze względu na liczne ataki na infrastrukturę krytyczną w Europie, w które zaangażowane są rosyjskie służby, nowe połączenie jest szczególnie strzeżone. Śmigłowce Polskich Sieci Elektroenergetycznych regularnie patrolują trasę, dbając o jego bezpieczeństwo.
Mimo obaw mieszkańców państw bałtyckich nie odnotowano wzrostu cen energii wynikającego ze zmiany dostawcy. Większym zagrożeniem dla stabilności dostaw są natomiast działania tajemniczych statków, których załogi „przypadkowo” zrywają podmorskie kable energetyczne, nie podnosząc kotwicy.
12.02 Telefon do przyjaciela
Donald Trump ogłosił na należącym do niego portalu społecznościowym Truth Social, iż odbył rozmowę telefoniczną z Władimirem Putinem. Przywódcy omawiali wspólną historię, bieżącą politykę oraz konieczność zakończenia wojny na Ukrainie. Zapowiedziano także wzajemne wizyty prezydentów w USA i Rosji. Trump wyraził duży optymizm w związku z rozpoczęciem współpracy z Federacją Rosyjską. W treści posta wymienił członków swojej administracji, którzy mieliby zająć się negocjacjami.
Rozmowa trwała półtorej godziny i stanowi punkt zwrotny, symbolizujący początek ocieplenia relacji amerykańsko-rosyjskich.
Rzecznik Kremla, Dmitrij Pieskow, skomentował rozmowę obu prezydentów, podkreślając, iż Rosja uznaje USA za kluczowego partnera w negocjacjach pokojowych. Według strony rosyjskiej przy stole rozmów powinny znaleźć się jedynie Moskwa, Waszyngton i Kijów – bez udziału Europy. Kraje kontynentu zostały w rozmowie całkowicie pominięte. Na Kremlu zapanował ostrożny optymizm. Miejscem pierwszego spotkania między przedstawicielami USA i Rosji ma być Rijad.
W wywiadzie dla The Economist Wołodymyr Zełenski odniósł się do zapowiedzianego planu pokojowego. Zapytany, czy spodziewa się, jak może on wyglądać, odpowiedział, iż wątpi, aby taki plan w ogóle istniał. Według niego jakiekolwiek porozumienie może zostać wypracowane wyłącznie w porozumieniu ze wszystkimi stronami konfliktu. Prezydent Ukrainy stanowczo wyklucza możliwość narzucenia Kijowowi rozejmu przez Waszyngton i Moskwę.
Wydarzenia te stanowią kontekst dla Monachijskiego Szczytu Bezpieczeństwa, którego przebieg Instytut Nowej Europy podsumował w publikacji Europo, quo vadis?
12.02 Rosyjska baza w Sudanie
Szef sudańskiego MSZ spotkał się w Moskwie z Siergiejem Ławrowem, aby omówić kwestię budowy morskiej bazy wojskowej na zachodnim wybrzeżu Morza Czerwonego. Ministrowie obu państw doszli do porozumienia, a Rosja uzyskała zgodę na rozmieszczenie swojej marynarki wojennej w mieście Port Sudan.
Jest to istotny sukces Moskwy, która od 2019 roku zabiegała o możliwość rozlokowania swoich wojsk w Sudanie. Pierwsze rozmowy prowadzono z ówczesnym prezydentem Umar al-Baszirem, jednak jego obalenie wymusiło renegocjację umowy z nowymi władzami Sudanu, co nastąpiło w 2020 roku. Sytuacja skomplikowała się jeszcze bardziej w 2023 roku, gdy Sudan pogrążył się w trwającej do dziś wojnie domowej. Mimo tych trudności umowa została sfinalizowana.
Na mocy porozumienia Rosja uzyskała prawo do budowy bazy wojskowej i użytkowania jej przez 25 lat. Na jej terenie może stacjonować do 300 członków personelu oraz rosyjskie okręty wojenne, w tym jednostki o napędzie nuklearnym.
Porozumienie ma szczególne znaczenie w kontekście grudniowego zamachu stanu w Syrii. Utrata władzy przez Baszara al-Asada oznaczała dla Moskwy osłabienie pozycji w regionie oraz utratę wieloletniego sojusznika. Do tej pory rosyjska baza wojskowa w Tartusie była jedynym portem wojskowym kontrolowanym przez Rosję poza jej terytorium. Chociaż Port Sudan może częściowo przejąć tę rolę, to jednak w oczywisty sposób zmienia się geografia rozmieszczenia rosyjskich sił – z Morza Śródziemnego na Morze Czerwone.
Tym samym Rosja traci wpływy militarne na Bliskim Wschodzie, ale wzmacnia swoją pozycję w Afryce, co może mieć strategiczne konsekwencje w przyszłości.
18.02 Spotkanie delegacji USA i Federacji Rosyjskiej w stolicy Arabii Saudyjskiej
18 lutego 2025 roku w Rijadzie odbyło się wysokiej rangi spotkanie dyplomatyczne między delegacjami Stanów Zjednoczonych i Rosji. Jego celem było poprawienie stosunków bilateralnych oraz omówienie planów zakończenia konfliktu na Ukrainie. Było to najbardziej rozbudowane spotkanie dyplomatyczne między tymi państwami od początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę w lutym 2022 roku.
Amerykańskiej delegacji przewodzili sekretarz stanu Marco Rubio, doradca ds. bezpieczeństwa narodowego Mike Waltz oraz główny doradca prezydenta Donalda Trumpa, Steve Witkoff. Spotkanie określono jako „pozytywne, konstruktywne i bardzo solidne”. Ze strony rosyjskiej uczestniczyli m.in. minister spraw zagranicznych Siergiej Ławrow, doradca prezydenta Władimira Putina ds. międzynarodowych Jurij Uszakow oraz dyrektor generalny Rosyjskiego Funduszu Inwestycji Bezpośrednich (RDIF) Kirill Dmitriew.
Podczas trwających około 4,5 godziny rozmów uzgodniono trzy najważniejsze kwestie:
- Utworzenie zespołów dyplomatycznych mających na celu usprawnienie współpracy w Moskwie i Waszyngtonie.
- Powołanie grup wysokiego szczebla do określenia „parametrów konfliktu” na Ukrainie.
- Zidentyfikowanie potencjalnych obszarów współpracy gospodarczej, które mogłyby się rozwinąć po zakończeniu wojny – strona amerykańska określiła to jako „historyczną szansę gospodarczą” dla Rosji.
Siergiej Ławrow poinformował również o planowanym spotkaniu wiceministrów spraw zagranicznych, które ma na celu ustalenie szczegółów ewentualnego szczytu prezydentów Donalda Trumpa i Władimira Putina. Nie podano jednak konkretnej daty takiego spotkania.
Decyzja prezydenta USA Donalda Trumpa o podjęciu bezpośrednich rozmów z Władimirem Putinem, przy pominięciu Ukrainy i europejskich sojuszników, wywołała niepokój w stolicach europejskich. Wielu europejskich przywódców obawia się, iż może to doprowadzić do ustaleń niekorzystnych dla Ukrainy i podważyć stabilność regionu.
Podczas gdy Stany Zjednoczone i Rosja kontynuują rozmowy, Europa stara się utrzymać jedność i zapewnić, iż jej głos będzie słyszalny w kluczowych decyzjach dotyczących przyszłości Ukrainy i bezpieczeństwa kontynentu.
23.02 Unia Europejska przyjęła 16. pakiet sankcji wymierzony w Rosję
Unia Europejska zatwierdziła 16. pakiet sankcji przeciwko Rosji, mający na celu dalsze osłabienie rosyjskiej machiny wojennej oraz wzmocnienie wsparcia dla Ukrainy. Kluczową rolę w negocjacjach nad nowymi restrykcjami odegrała Polska, której przedstawiciele przewodniczyli rozmowom w Brukseli.
Nowe sankcje obejmują 84 osoby i podmioty, w tym firmy z Chin i Korei Północnej wspierające działania Kremla. Restrykcje koncentrują się na przemyśle zbrojeniowym oraz podmiotach związanych z tzw. „flotą cieni”, czyli systemem przewozu rosyjskiej ropy naftowej. Wprowadzono również dodatkowe środki mające na celu przeciwdziałanie obchodzeniu wcześniejszych sankcji, co ma zwiększyć ich skuteczność.
Minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski poinformował, iż stałe przedstawicielstwa państw członkowskich Unii Europejskiej uzgodniły nowy pakiet sankcji wobec Federacji Rosyjskiej, który ma szansę zostać formalnie przyjęty przez Radę ds. Zagranicznych w trzecią rocznicę inwazji Rosji na Ukrainę.
Pomimo wprowadzonych restrykcji Rosja wciąż podejmuje próby ich obchodzenia. Przykładem jest eksport rosyjskiej sklejki, która trafia do magazynów w Europie mimo obowiązujących zakazów. Świadczy to o tym, iż Moskwa nauczyła się omijać sankcje, a niektóre europejskie podmioty przez cały czas są skłonne do współpracy z Rosją, co podważa skuteczność nałożonych restrykcji.
24.02 Wielka Brytania ogłasza największy pakiet sankcji na Rosję od początku wojny
W trzecim roku od rozpoczęcia rosyjskiej inwazji na Ukrainę Wielka Brytania ogłosiła największy od 2022 roku pakiet sankcji, wymierzony w osoby i podmioty wspierające agresję Kremla. Nowe restrykcje obejmują ponad 100 podmiotów kluczowych dla rosyjskiej machiny wojennej.
Sankcje uderzają w łańcuchy dostaw rosyjskiego wojska, obejmując producentów i dostawców narzędzi mechanicznych, elektroniki oraz towarów podwójnego zastosowania, takich jak mikroprocesory wykorzystywane w systemach uzbrojenia. Ograniczenia objęły firmy z Azji Centralnej, Turcji, Tajlandii, Indii i Chin – największego dostawcy kluczowych komponentów dla rosyjskiego wojska.
Nowe restrykcje dotyczą również współpracy Rosji z Koreą Północną. Sankcjami objęto północnokoreańskiego ministra obrony No Kwang Chola oraz innych wysokich rangą urzędników odpowiedzialnych za wysłanie ponad 11 000 północnokoreańskich żołnierzy do Rosji. Brytyjskie źródła określają te siły jako „mięso armatnie”, podkreślając, iż dotychczas poniosły one ponad 4 000 ofiar.
Kolejnym istotnym elementem pakietu sankcji jest ograniczenie transferu zaawansowanych technologii. Restrykcje objęły 13 rosyjskich podmiotów, w tym firmę LLC Grant-Trade, której właściciel Marat Mustafajew oraz jego siostra Dinara Mustafajewa organizowali przemyt zaawansowanych technologii z Europy do Rosji, wspierając tym samym rosyjską machinę wojenną.
Po raz pierwszy zastosowano także nowe uprawnienia do sankcjonowania zagranicznych instytucji finansowych wspierających rosyjski system wojenny. W ramach tych działań sankcjami objęto kirgiski OJSC Keremet Bank, aby zakłócić wykorzystywanie międzynarodowego systemu finansowego przez Rosję do finansowania działań wojennych.
Brytyjski minister spraw zagranicznych David Lammy podkreślił, iż każde zakłócenie rosyjskich linii zaopatrzeniowych, każdy zablokowany rubel i każda ujawniona osoba wspierająca agresję Putina to krok w kierunku sprawiedliwego i trwałego pokoju. Dodał również, iż taki pokój można osiągnąć jedynie poprzez siłę, a wprowadzone sankcje są kolejnym krokiem w tym kierunku.
Rosyjska ambasada w Londynie potępiła najnowsze sankcje, określając je jako „nielegalne” i twierdząc, iż wiele objętych nimi podmiotów nie ma bezpośredniego związku z konfliktem na Ukrainie.
Nowy pakiet sankcji ma na celu dalsze osłabienie rosyjskiej machiny wojennej oraz wsparcie Ukrainy w dążeniu do pokoju i stabilności w regionie.
25.02 Aleksandr Dugin proponuje reformę nauk politycznych na rosyjskich uniwersytetach
Aleksandr Dugin, znany rosyjski filozof i geopolityk, zaprezentował projekt reformy nauk politycznych na rosyjskich uczelniach wyższych. Celem tego przedsięwzięcia jest dostosowanie programu nauczania politologii do rosyjskiej tożsamości kulturowej i historycznej.
Zespół Dugina twierdzi, iż w tej chwili nauki polityczne w Rosji są zdominowane przez „amerykocentryzm”, co (ich zdaniem) prowadzi do promowania neoliberalnych idei. Uważają oni, iż takie podejście jest szkodliwe, ponieważ kształtuje postawy sprzeczne z rosyjską cywilizacją i kulturą.
W ramach proponowanej reformy nacisk kładziony jest na „wzmocnienie obywatelskości” oraz kształtowanie postaw patriotycznych. Oznacza to priorytetowe traktowanie życia państwowego i publicznego nad prywatnym oraz podporządkowanie interesów jednostki wartościom i celom ojczyzny.
Nowy program nauczania miałby także uwzględniać koncepcje „prawosławia, autokracji i narodowości” jako fundamentów rosyjskiej państwowości.
Propozycja Dugina spotkała się z różnorodnymi reakcjami. Projekt ten podkreśla rosnący wpływ ideologii eurazjatyckiej w rosyjskim dyskursie akademickim i politycznym. Jest to część szerszych starań o redefinicję tożsamości narodowej oraz pozycji Rosji na arenie międzynarodowej.
27.02 Rywalizacja o wydobycie surowców w kontekście wojny: Rosja oferuje USA współpracę w eksploatacji metali ziem rzadkich
Władimir Putin ogłosił gotowość do współpracy z zagranicznymi partnerami, w tym ze Stanami Zjednoczonymi, w zakresie eksploatacji rosyjskich złóż metali ziem rzadkich. Oferta ta obejmuje również tereny wschodniej Ukrainy, które zostały zaanektowane przez Rosję.
Putin stwierdził:
„Chętnie będziemy współpracować z zagranicznymi partnerami, w tym amerykańskimi. To samo dotyczy naszych nowych terytoriów. Jesteśmy gotowi zaangażować zagranicznych partnerów w tak zwane nowe, historycznie nasze, terytoria, które powróciły do Federacji Rosyjskiej.”
Prezydent USA, Donald Trump, pozytywnie odniósł się do tej propozycji, mówiąc:
„Chcielibyśmy również kupować minerały na rosyjskiej ziemi, jeżeli to możliwe. Mają bardzo dobre zasoby metali ziem rzadkich, podobnie jak Ukraina. I ropę oraz gaz. To świetna sprawa. To również świetne dla Rosji. Możemy tam robić interesy. Mają bardzo cenne ziemie, które nie są wykorzystywane.”
Jednak propozycja Putina spotkała się z krytyką ze strony rosyjskich blogerów wojskowych, którzy wyrazili niezadowolenie z perspektywy współpracy z USA w tej dziedzinie. Popularny bloger Dwa Majory skomentował sytuację następująco:
„Szczerze mówiąc, przegapiliśmy moment, kiedy dzika chęć Jankesów do kradzieży rosyjskiego bogactwa naturalnego nagle zamieniła się w perspektywę wzajemnie korzystnej współpracy z naszymi amerykańskimi ‘partnerami’.”
Rosja posiada piąte co do wielkości na świecie rezerwy metali ziem rzadkich, szacowane na 28,7 miliona ton, z czego w tej chwili eksploatuje 3,8 miliona ton. Kraj dąży do znacznego rozszerzenia swojego przemysłu w tej dziedzinie i planuje stać się jednym z pięciu największych producentów na świecie, z udziałem w globalnym rynku sięgającym do 12% do 2030 roku.
Mimo tych ambicji rosyjski przemysł metali ziem rzadkich walczy z wieloma wyzwaniami, takimi jak niskie zapotrzebowanie krajowe oraz silna konkurencja ze strony Chin, które dominują w światowej produkcji tych surowców. Propozycja współpracy z USA w zakresie ich eksploatacji może być próbą przezwyciężenia tych trudności i wzmocnienia pozycji Rosji na globalnym rynku strategicznych surowców.
