Брюссель принял решение? Процедура чрезмерного дефицита для Польши

ine.org.pl 2 месяцы назад

Zdjęcie: Chińska polityka energetyczna (36)

Kolegium komisarzy Komisji Europejskiej podjęło najważniejsze decyzje dla swobody fiskalnej państw członkowskich oraz unijnego budżetu na 2025 rok. Przesłanki o zasadności uruchomienia procedury nadmiernego deficytu (EDP) istnieją wobec Polski i 6 innych krajów.

Komisja Europejska już raz objęła Polskę tą procedurą: w 2010 roku. W ciągu kilku lat udało się obniżyć deficyt z 5%-7% do poniżej 3%. [1] W latach 2020-2023 procedurę zawieszono w związku z pandemią COVID-19.

Zadłużenie Skarbu Państwa na koniec maja 2024 roku wyniosło 1 bln 449 mld zł. Od początku roku do końca maja zadłużenie zwiększyło się o 103 mld złotych, a to dopiero połowa roku. Struktura zadłużenia rozkłada się na 1 bln 106 mld w długu krajowym, a 343 mld w walutach obcych (23,7%). [2] Należy pamiętać iż PDP (państwowy dług publiczny) nie jest całością zobowiązań naszego kraju. Całość zobowiązań mierzy EDP – dług sektora rządowego i samorządowego (tzw. general government w unijnej metodologii). Wskaźnik ten obejmuje też fundusze przy BGK i PFR oraz zobowiązania zaciągane przez te podmioty. Dług EDP na koniec III kwartału 2024 roku wyniósł 1 bln 772 mld zł. Różnica między EDP a PDP wynosi w tej chwili 360 mld zł, co przekłada się na 11% polskiego PKB. [2] Różnica sukcesywnie się powiększa od końca pandemii. Sama relacja długu do PKB nie jest nadmierna i nie wychodzi ponad kryteria konwergencji z Maastricht. W ocenie ekonomistów PKO BP, dług publiczny w 2024 wyniesie 52,3%, a w 2025 – 54,5%. Tymczasem deficyt w 2024 wyniesie 5,3%, a w 2025 – 4,9% (PKB). Tak duży nominalny wzrost zadłużenia wynika z tempa wzrostu gospodarczego, inflacji – zwiększanie kosztów obsługi długu – oraz wzrostu wydatków, m.in. na zbrojenia.

EDP nałoży ograniczenia na realizowanie zadań wydatkowych przez polski rząd, co utrudni rządowi koalicyjnemu realizację obietnic wyborczych. Jest to szczególnie uciążliwe w polskiej sytuacji geopolitycznej i przy podwyższonych wydatkach na obronność.

Sama procedura jak i kryteria konwergencji z Maastricht bywają często przedmiotem krytyki. Zarzuty dotyczą hamowania wzrostu gospodarczego i rozwoju oraz nadmiernego skupienia na stabilności finansów publicznych. To szczególnie istotne w czasach podwyższonych wydatków na cele wojskowe, klimatyczne, technologiczne i energetyczne. Jest to podstawowy argument, który kierują do KE państwa objęte procedurą. KE podkreśla natomiast, iż zgodnie z metodologią wydatki na sprzęt wojskowy można odejmować od deficytu i długu dopiero, gdy sprzęt trafi do kraju zamawiającego. [3]

Jak działa procedura nadmiernego deficytu?

Procedurę nadmiernego deficytu (Excessive Debt Procedure) określono w artykule 126 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej i w Protokole 12 do niego. Nakłada ją Rada UE, gdy państwo nie wypełnienia kryteriów konwergencji — w przypadku Polski chodzi o przekroczenie 3% deficytu. Państwo objęte procedurą musi raportować do Unii Europejskiej działania, które podejmuje w celu zbicia deficytu. Procedura jest wieloetapowa i finalnie może choćby zakończyć się nałożeniem sankcji. Kraj, którego deficyt przekracza 3% PKB i który został objęty EDP, musi rocznie zbijać deficyt o 0,5% PKB. [4]

Czy procedura nadmiernego deficytu narzuci austerity?

Odchodzi się już od paradygmatu ekonomii, który narzucał zaciskanie pasa w związku ze zbijaniem deficytu. Rozwiązanie może się natomiast wiązać z nałożeniem nowych obciążeń podatkowych. Procedura austerity nie zadziałała w 2010 roku i przyczyniła się do sporych kosztów społecznych. Dodatkowo wdrożenie procedury może mieć konsekwencje polityczne – rząd zyskał argument za rezygnacją z niektórych wydatków. Najprawdopodobniejszym scenariuszem będzie korekta Ustawy Budżetowej na 2025 rok, nad którą prace odbędą się na przełomie sierpnia i września tego roku.

Już 30.04.2024 rząd zaakceptował Wieloletni Plan Finansowy Państwa na lata 2024-2027. Zobowiązał się w nim do konsolidacji i rocznego zbijania deficytu o 0,5% PKB. [5]

Bibliografia