„Zapad”, straszak na NATO

Mniejsze możliwości vs. polityczne zamówienia

Trwająca od lutego 2022 roku wojna rosyjsko-ukraińska spowodowała znaczne straty w rosyjskiej armii, zarówno ludzkie, jak i sprzętowe. Liczba rosyjskich ofiar konfliktu przekroczyła w czerwcu 2025 roku 1 mln – zabitych, rannych, zaginionych i jeńców. Nie jest jasne, jaki procent z tego stanowią zabici i ciężko ranni, jednak prawdopodobnie jest on znaczny (i to znacząco większy niż po stronie ukraińskiej, co wynika ze stanu medycyny pola walki i opieki medycznej nad rannymi po stronie rosyjskiej). Jedno wiadomo na pewno, iż są to straty, jakich rosyjska armia nie poniosła od czasu II wojny światowej i będą one miały poważny wpływ na obniżenie rosyjskich zdolności wojskowych w ciągu najbliższych kilku lat lub dłużej. Co nie oznacza, iż Moskwa jest skłonna zrezygnować z wykorzystania instrumentów militarnych do realizacji swojej polityki zewnętrznej, zwłaszcza wobec państw NATO.

Istotną rolę z punktu widzenia rosyjskiej geostrategii zajmuje Białoruś. Państwo rządzone przez Alaksandra Łukaszenkę ma w tej chwili mocno ograniczoną samodzielność, zwłaszcza w polityce międzynarodowej – szczególnie w porównaniu do sytuacji z 2017 roku (istotne zmiany, jakie pogorszyły pozycję Łukaszenki wobec Putina nastąpiły na skutek protestów z 2020 roku). Dotyczy to także sfery wojskowej – powiązania pomiędzy siłami zbrojnymi obu państw są mocno rozbudowane, a wobec obowiązujących porozumień dwustronnych, Federacja Rosyjska ma niemal pełną swobodę realizowania dowolnych przedsięwzięć militarnych na terytorium Białorusi, także jeżeli chodzi o działania związane z wykorzystaniem broni nuklearnej. Na Białorusi powstały już obiekty, które mają służyć magazynowaniu taktycznej broni nuklearnej, jaka pozostaje w dyspozycji SZFR i teoretycznie mogłaby zostać użyta w konflikcie zbrojnym z krajami NATO. I choć prawdopodobnie taka broń nie jest jak na razie na Białorusi składowana, to już same informacje o planach jej zlokalizowania zwiększyły poziom napięcia w regionie, mimo iż tak naprawdę lokalizacja podobnych instalacji na Białorusi kilka zmienia z wojskowego punktu widzenia (analogiczne magazyny znajdują się w obwodzie kaliningradzkim i są lub mają być modernizowane).

Jak na razie nie jest jasne, czy i jakie nowe typy uzbrojenia pojawią się na ćwiczeniach „Zapad-25”. Można jednak założyć z dużą dozą prawdopodobieństwa, iż pomimo wszystkich ograniczeń strona rosyjska będzie dążyć do zademonstrowania swoich możliwości ofensywnych, choćby w kilku istotnych obszarach. prawdopodobnie będą to m.in. zdolności wojsk rakietowych szczebla taktyczno-operacyjnego, które odgrywają istotną rolę w wojnie z Ukrainą. Ćwiczyć będą więc prawdopodobnie formacje wyposażone w zestawy rakietowe Iskander-M i Iskander-K. Nie można wykluczyć także obecności rosyjskich zestawów rakietowych Oresznik – nowy system tego typu opracowany przez Rosjan został już co najmniej raz użyty przeciwko celom w Ukrainie. Zarówno Iskandery, jak i Oresznik w teorii mają zdolności przenoszenia taktycznych głowic nuklearnych – przećwiczenie procedur z tym związanych może również być częścią zbliżających się manewrów. Innym istotnym elementem będzie użycie bezzałogowców różnych typów – od obserwacyjnych po drony uderzeniowe. Prawdopodobnie na tegorocznym Zapadzie pojawią się także jednostki białoruskie wyposażone we własne zestawy rakietowe Polonez (w jednym z wariantów testowanych jeszcze w 2017 roku mogą one atakować cele odległe choćby o 300 km).

Mińsk ze wsparciem

Białoruś i jej armia (obecnie rozbudowywana z około 45 tys. do docelowo około 100 tys.) pełni istotną rolę podczas ćwiczeń „Zapad”, zwłaszcza tegorocznej edycji. Wobec zaangażowania rosyjskiej armii w działania w Ukrainie, prawdopodobnie to właśnie jednostki białoruskie wezmą na siebie główną część przedsięwzięć, związanych z realizacją „Zapadu-25”. Biorąc pod uwagę czynniki polityczne, gospodarcze i społeczne, jak również wzrastającą zależność Mińska od Moskwy, należy zakładać, iż Siły Zbrojne Białorusi włącznie z infrastrukturą stają się de facto częścią SZFR, a co najmniej mogą zostać tak wykorzystane w przypadku otwartego konfliktu zbrojnego. Analogiczna sytuacja dotyczy zresztą kryzysu migracyjnego i wykorzystania Białorusi, jej terytorium oraz służb bezpieczeństwa do presji migracyjnej na Polskę i Litwę.

Bez paniki, ale…

Jasnym jest, iż dopóki rosyjska armia pozostaje zaangażowana w wojnę z Ukrainą, prawdopodobieństwo agresji i wojny z Sojuszem Północnoatlantyckim pozostaje stosunkowo niewielkie. Co nie oznacza, iż Rosja nie posiada takich planów i nie ćwiczy podobnych scenariuszy, a manewry „Zapad” są jednym z najważniejszych, jeżeli nie najważniejszym elementem przygotowań rosyjskiej armii do wojny z krajami NATO. Jednak wiele na to wskazuje, iż tegoroczne ćwiczenia będą jednymi ze spokojniejszych z punktu widzenia potencjalnych zagrożeń dla państw naszego regionu. Przedstawiciele strony białoruskiej ogłosili, iż mają one się odbyć w większym oddaleniu od granic Polski i Litwy, tak by nie prowokować dodatkowych napięć. Za element obniżania politycznego napięcia na linii z Zachodem można uznać również ułaskawienia więźniów politycznych na Białorusi, do których doszło kilka tygodni temu.

Dlaczego? Bo Moskwa w tej chwili nie potrzebuje dodatkowych problemów ani dodatkowej presji sankcyjnej w związku z trudną sytuacją na froncie walki z Ukrainą. A Białoruś pozostaje instrumentem w rękach Kremla, wykorzystywanym zarówno do politycznych rozgrywek z Zachodem, jak i bezpośrednio do działań agresywnych. Zwiększająca się zależność Mińska od Moskwy będzie istotnym problemem dla wszystkich państw sąsiednich. O ile prawdopodobieństwo wybuchu pełnoskalowej wojny z NATO, choćby po wygaśnięciu lub zamrożeniu konfliktu w Ukrainie jest niewielkie, to jak najbardziej możliwe i prawdopodobne jest pojawienie się zagrożeń o mniej oczywistym charakterze: presji migracyjnej na granice, incydentów wojskowych (np. związanych z naruszaniem przestrzeni powietrznej) czy działań hybrydowych, realizowanych przez grupy zbliżone do dywersyjnych i/lub terrorystycznych.

Napięcia na granicy z Białorusią, która jest już dziś faktycznie geograficznym przedłużeniem Federacji Rosyjskiej oraz w okolicy tzw. przesmyku suwalskiego czy w krajach bałtyckich będą stałym elementem naszej codzienności. Nie powinno to jednak skłaniać do podejścia rutynowego, ale raczej do zintensyfikowania przygotowań obronnych.