Analiza w skrócie:
- 1 czerwca 2024 r. na Islandii odbędą się wybory prezydenckie.
- Pomimo poparcia społecznego obecny prezydent Guðni Th. Jóhannesson zapowiedział, iż nie będzie kandydował.
- Zgodnie z informacjami podanymi przez Państwową Komisję Wyborczą zatwierdzono 11 kandydatów na prezydenta Islandii.
- Obecne sondaże przekazują informacje o wyrównanej walce dwóch kandydatek – byłej premier Islandii Katrin Jakobsdottir oraz Halli Hrund Logadóttir.
1 czerwca 2024 r. Islandia będzie miała swoje święto demokracji w postaci wyborów już siódmego prezydenta republiki. Kto dostąpi tego zaszczytu? W mediach nie brak było informacji na temat rekordowej liczby zgłoszonych kandydatów – aż sześćdziesięciu, chociaż osób, które uzyskały minimalną liczbę podpisów, a co za tym idzie zostały uznane za oficjalnych kandydatów, było 11, co wciąż jest pod tym względem rekordem na Islandii. Oto ich nazwiska:
- Arnar Þór Jónsson
- Ásdís Rán Gunnarsdóttir
- Ástþór Magnússon Wium
- Baldur Þórhallsson
- Eiríkur Ingi Jóhannsson
- Halla Hrund Logadóttir
- Halla Tómasdóttir
- Helga Þórisdóttir
- Jón Gnarr
- Katrín Jakobsdóttir
- Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir[1].
Niemniej zróżnicowany katalog pretendentów do prezydenckiego fotela skłania do głębszej refleksji nad tematem – co dla obywateli okaże się kluczowym wyznacznikiem? Wykształcenie, postulaty, doświadczenie polityczne?
Zaczynając jednak od początku, musimy wrócić do końcówki ubiegłego roku. W orędziu noworocznym obecny prezydent Islandii Guðni Th. Jóhannesson zapowiedział, iż nie będzie ubiegał się o reelekcję w nadchodzących wyborach prezydenckich[2]. Zgodnie z prawem islandzkim liczba kadencji nie jest limitowana. W kraju przyjął się jednak zwyczaj, który stanowi o sprawowaniu urzędu nie więcej niż przez cztery kadencje[3]. Co prawda ta niepisana zasada została w historii kraju złamana przez prezydenta Ólafura Ragnara Grímssona, który islandzką głową państwa był aż przez pięć kadencji, co sprawiło, iż stał się najdłużej urzędującym prezydentem demokratycznej Islandii[4].
Jóhannesson, z wykształcenia historyk, prezydenturę pełnił od 2016 r. i w trakcie jej trwania podejmował liczne i najważniejsze dla kraju decyzje, chociaż przez wielu uważanych za kontrowersyjne. Jako pierwszy prezydent Islandii wziął udział w paradzie Gay Pride, kładł nacisk na równoprawnienie kobiet i mężczyzn, czy uczestniczył w negocjacjach dotyczących utworzenia rządu koalicyjnego w kraju[5]. Jego działania spotkały się z niezwykłą aprobatą społeczeństwa. Po czterech i poł miesiąca sprawowania urzędu aż 97% obywateli wyrażało zadowolenie z poczynań głowy państwa[6]. W wyborach w 2020 r. Jóhannesson zyskał prawie tyle samo punktów procentowych poparcia[7].
Jóhannesson dał się poznać społeczeństwu jako jeden z nich, człowiek z ludu. Nie codziennie spotyka się przecież prezydenta, który dobrowolnie przekazuje 10% swojego wynagrodzenia na cele charytatywne. Prezydent zasłynął również z wielu „codziennych” zachowań statystycznego obywatela. W 2018 r. w przestrzeni publicznej pojawiły się zdjęcia Jóhannessona osobiście odbierającego pizzę z jednej z restauracji. Co więcej, aktywnie również brał udział w dyskusji dotyczączej występowaniu ananasa na włoskim placku[8].
Zwracając jednak uwagę na aspekty polityczne – po przemówieniu obecnego prezydenta w mediach społecznościowych zawrzało, a chętnych do zastąpienia go zaczęło przybywać. Jako pierwsi zgłosili się m.in. Arnar Þór Jónsson, prawnik i zastępca przewodniczącego Partii Niepodległości[9], czy Ástthór Magnússon, zwany złośliwie „odwiecznym kandydatem”, bowiem pragnął być wybrany sześciokrotnie – w 1996, 2000, 2012, 2016, 2020 r.[10]
O urząd prezydenta Islandii zamierzało ubiegać się aż 60 kandydatów[11], co sprawiało, iż chętnych było dużo więcej niż w wyborach osiem lat temu, w których zgłoszonych zostało 20 osób[12]. Jak jednak wspomniano na początku, oficjalnych kandydatów jest 11, co wciąż jest pokaźną liczbą z uwagi na populację Islandii.
Dla społeczeństwa fakt tak wysokiej liczby aspirujących do pełnienia funkcji najważniejszej osoby w państwie powinien być szczególnie krzepiący. Warto w tym miejscu przywołać wyniki badania z początku 2024 r. przeprowadzonego od 16 do 24 stycznia 2024 r. i wskazującego, iż respondenci… nie chcieli żadnego ze zgłoszonych ówcześnie kandydatów. Takie zdanie wyraziło 77% badanych. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż na drugie, otwarte pytanie dotyczące zaproponowania kandydata na urząd prezydenta 56% respondentów nie wskazała żadnej osoby, natomiast 44% wyraziło swoją preferencję. Najwięcej punktów procentowych zdobył obecny prezydent – Johannesson, a tuż za nim z wynikiem 4% uplasowała się ówczesna premierka – Katrin Jakobsdottir [13].
Z jednej strony możemy mówić o wielkim niezdecydowaniu ze strony społeczeństwa, jakie miało miejsce w tym czasie i wyzwaniu, jakie przed nim stoi, a z drugiej świadczy to o zaufaniu, jakim Islandczycy darzą obecną głowę państwa, a także byłą szefową rządu, która obwieściła, iż będzie jedną z kandydatek na prezydenta[14], co – analizując dzisiejsze prognozy – stało się dla Islandczyków bardzo istotną wiadomością. Jakobsdottir i Halla Hrund Logadóttir są w tej chwili najpoważniejszymi pretendentkami do fotelu prezydenta Islandii.
W sondażu Maskina przeprowadzonym w dniach 22-26 kwietnia 2024 r. wynika, iż największe szanse na zwycięstwo ma Halla Hrund Logadóttir z wynikiem 26,2%, a tuż za nią plasuje się właśnie była premier Islandii z poparciem 25,4%[15]. W innym sondażu z 17 maja 2024 r. – przeprowadzonym przez Narodowy Puls Gallupa szala zwycięstwa przechyliła się na rzecz Jakobsdottir.[16]
Kim są te dwie kobiety, na które swój głos oddać pragnie tak wielu Islandczyków?
Katrin Jakobsdottir znana jest nie tylko w swoim ojczystym kraju, ale również na arenie międzynarodowej. Od listopada 2017 r. pełniła bowiem rolę premiera Islandii, jako druga kobieta w historii tego państwa. Wcześniej była ministrem edukacji, nauki i kultury oraz ministrem do spraw polityki nordyckiej. Była również przewodniczącą Ruchu Lewica – Zieloni[17]. Jej rząd kładł nacisk na równouprawnienie płci, zauważał problem ekonomicznego wykluczenia kobiet. Polityka rządu Jakobsdottir skupiała się również wokół polityki zmian klimatycznych, co przejawiało się m.in. w podjęciu przez nich działań mających sprawić, iż Islandia stanie się neutralna pod względem emisji dwutlenku węgla przed 2040 r. Prywatnie żona i matka trzech synów[18]. Katrin Jakobsdottir jest niewątpliwie kandydatem z szerokim doświadczeniem politycznym, przejawiającym się w licznych rolach, jakie pełniła i działaniach, jakie podejmowała.
Halla Hrund Logadóttir swoją kandydaturę ogłosiłą 7 kwietnia 2024 r. Kobieta jest dyrektorką ds. energetyki i adiunktem na Uniwersytecie Harvarda. W 2021 r. jako pierwsza kobieta została mianowana dyrektorem generalnym ds. energii. Od 2017 r. jest współzałożycielką i dyrektorką w Arctic Innovation Lab. Logadottir od niemależe 10 lat jest również członkiem Rady Dyrektorów Funduszu Energetycznego, w latach 2013-2016 była dyrektorką zarządzającą Islnadzkiej Szkoły Energii, a w latach 2011-2013 dyrektorką ds. rozwoju międzynarodowego na Uniwersytecie w Reykjaviku[19]. Znana jest również ze swoich działań ukierunkowanych na zmiany zachodzące w Akrtyce, w tym jest współkuratorką Mapy Transformacji Arktyki Światowego Forum Ekonomicznego[20]. Na temat Logadottir nie brak jest opinii, które wskazują, dlaczego ma szansę pokonać Jakobsdottir. R. Böðvarsson w słowach wyrażonych na łamach Visir wypowiedział się o niej w następujący sposób:
„Moim zdaniem Halla Hrund Logadóttir jest jedyną kandydatką, która ma szansę pokonać Katrínę Jakobsdóttir w tych wyborach. Halla Hrund jest niemal odzwierciedleniem samej natury w całym swoim zachowaniu, wesoła, ciepła i piękna, ale także zdeterminowana i oczywiście z kością w nosie. Ma szerokie grono zwolenników zarówno w mieście, jak i na wsi, przemawia do wielu z nas, gdy mówi o współpracy i jednoczeniu ludzi w projekcie, który przynosi korzyści wszystkim, gdzie sprawiedliwość jest światłem przewodnim. Jako komisarz ds. energii wskazała na niezbędne zmiany legislacyjne w celu ochrony przyrody oraz ochrony gospodarstw domowych i mniejszych przedsiębiorstw przed komercjalizacją rynku energii. Myślę, iż to jasne, iż żaden inny kandydat w tych wyborach nie ma tak dużych szans na wygraną. Halla Hrund Logadóttir będzie prawdopodobnie następnym prezydentem Islandii.” [21]
– R. Böðvarsson
W tym roku niezwykle interesujące – również z polskiej perspektywy – okazały się sytuacje, mające miejsce przed ogłoszeniem oficjalnej liczby kandydatów i ich nazwisk.
Biorąc pod uwagę powierzchnię Islandii, a także populację zamieszkującą ten kraj – ok. 375 tysięcy[22] osób – interesująca jest wysoka liczby zadeklarowanych kandydatów. Dla porównania, zgodnie z informacjami Państwowej Komisji Wyborczej, w wyborach na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 2020 r. wystartowało również 11 osób[23]. Nie trzeba wiedzy specjalistycznej, żeby zauważyć, iż w naszym kraju mieszka o wiele więcej obywateli niż na Islandii.
W tym miejscu zastanowić się można, skąd taki fenomen. Dużo wskazuje tutaj na tradycję i historię. Demokratyczne wartości zawsze były bliskie Islandii. To właśnie tutaj powstał najstarszy parlament świata – Althing[24], a pierwszą na świecie kobietą, która w sposób demokratyczny została wybrana na urząd prezydenta, była właśnie obywatelka Islandii[25]. Islandczycy mają wpojone również silne poczucie wspólnotowości i integracji z władzą. W tym miejscu warto powołać się na sytuację sprzed roku. W czerwcu 2023 r. każdy, kto chciał, miał możliwość odwiedzenia rezydencji prezydenta. Co więcej, wszyscy goście zostali osobiście przywitani przez gospodarza[26].
Oczywiście, w tym miejscu nie można byłoby pominąć polskiego wątku, przy okazji odbywania się wyborów prezydenckich na Islandii. Udział w nich bowiem zgłosiła Polka – Agnieszka Sokołowska.
Kobieta zamieszkuje Islandię od 17 lat, założyła tam rodzinę, pracowała w wielu branżach – od gastronomii po kulturę[27]. W wywiadzie dla Iceland News przyznała, iż celem jej kampanii jest praca zmierzająca do zmniejszenia nierówności społecznych, integracja imigrantów i rodowitych Islandczyków. Sokołowska stawia na walkę z ksenofobią, rasizmem i z szeroką gamą uprzedzeń[28]. Z polityką Polka miała okazję spotkać się już wcześniej. Jak podaje Iceland News w 2018 r. Agnieszka Sokołowska, będąc na liście VG, znalazła się na dziesiątym miejscu w wyborach samorządowych, a w 2021 r. zajęła trzecie miejsce z ramienia Partii Socjalistycznej w okręgu południowo-zachodnim w wyborach parlamentarnych[29]. Ruch Agnieszki Sokołowskiej to ważne wydarzenie dla całej społeczności imigrantów na Islandii. Sokołowskiej nie udało się jednak przejść dalej i walczyć o fotel prezydenta.
Inną ciekawą inicjatywą było zgłoszenie lodowca Snæfellsjökull, jako kandydata na prezydenta, w ramach zapoczątkowanej 15 marca 2024 r. kampanii „Snæfellsjökull na prezydenta”. Co ważne, spełniał on wszelkie wymogi formalne przewidziane dla kandydatów – wiek co najmniej 35 lat, posiadanie obywatelstwa Islandii oraz niekaralność[30].
Oprócz tego ma choćby swojego pełnomocnika w osobie pomysłodawczyni całego przedsięwzięcia Angeli Rawlings. Przewidziano również sposób, w jaki lodowiec-prezydent miałby składać podpis. W kraju byłyby to stopione krople wody pochodzące z niego samego, a podczas wizyt zagranicznych – woda zamknięta w butelce. Akcja ta miała na celu pokazanie, jak ważne w dzisiejszych czasach jest środowisko, znajdujące się w okresie kryzysu klimatycznego. Podkreślono również, iż za 200 lat z tego powodu na Islandii może nie być żadnego lodowca[31]. O ile lodowiec na pewno nie zostanie nowym prezydentem w 2024 r., o tyle to wydarzenie wskazało, co powinno być priorytetem na liście działań nowej głowy państwa.
Przed społeczeństwem islandzkim stoi nie lada wyzwanie wyboru następcy szanowanego i lubianego prezydenta. Osobowość, program, cele – to tylko część z wyznaczników, które mogą wpłynąć na decyzję wyborców. Kandydaci powinni także brać pod uwagę wyjątkowość kraju, któremu będą przewodniczyć w ujęciu wieloaspektowym, takim jak np. wyspiarskie położenie, mające najważniejsze znaczenie gospodarcze. Nie bez znaczenia jest także brak armii w obliczu wojen i niespokojnej sytuacji geopolitycznej, czy kwestie ochrony środowiska, tak ważnego w społeczeństwie islandzkim.
Wulkany, będące charakterystycznym elementem isladzkiego krajobrazu, stanowią nie tylko atrakcję turystyczną, ale również realne zagrożenie. Specyficzne położenie Islandii (na styku dwóch płyt tektonicznych) nie jest żadną geologiczną nowinką, a faktem powszechnie znanym. Nie brak w mediach informacji na temat odwołanych lotów czy wycieczek na terenie wyspy. Ta sytuacja nie pozostaje obojętna dla gospodarki, patrząc zwłaszcza na sektor turystyczny, która przestaje wówczas należycie funkcjonować.
Cały świat mierzy się również z problemami klimatycznymi. Nie inaczej jest na Islandii, a to właśnie dla tego kraju ma to niebagatelne znaczenie, z uwagi na przykład na topniejące lodowce. Badania wskazują, iż w ujęciu względnym lata 2000-2022 były aż o 20,5% cieplejsze niż lata 1977-1999[32]. Dalsze skutki są więc łatwe do przewidzenia. Sam wątek został w tym roku poruszony – we wspomnianej już kandydaturze lodowca na prezydenta.
Nowo wybrany prezydent będzie musiał przede wszystkim zdobyć zaufanie społeczeństwa. W pierwszych miesiącach bez wątpienia będzie porównywany/porównywana do swojego poprzednika. Wobec tego propagowanie wartości bliskich Islandczykom, takich jak tolerancja, równość płci, praworządność będą musiały definitywnie przyświecać nowej głowie państwa. Obecne sondaże wskazują, iż to jedna z kobiet będzie nowym prezydentem. Pozostaje więc czekać do 1 czerwca, aby poznać jej nazwisko. A może nas wszystkich czeka niespodzianka?
[1] B. Þ. Guðmundsson, Forsetakosningar: Ellefu í framboði en tvö framboð úrskurðuð ógild, RUV, 29.04.2024, https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-04-29-forsetakosningar-ellefu-i-frambodi-en-tvo-frambod-urskurdud-ogild-411502 [dostęp: 19.05.2024 r.].
[2] M. Szewczuk, Guðni chce iść za głosem serca, Iceland News, 2.01.2024, https://icelandnews.is/informacje/z-kraju/gudni-chce-isc-za-glosem-serca [dostęp: 19.05.2024 r.].
[3] R. Raczyński, Porządek ustrojowy Republiki Islandii, ,,Cywilizacja i polityka”, nr 9, 2011 s. 268, https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/cywilizacja/article/view/9603/8629 [dostęp: 03.04.2024 r.].
[4] M. Szewczuk, Dziś urodziny byłego prezydenta Islandii, Iceland News, 14.05.2020, https://icelandnews.is/informacje/z-kraju/dzis-urodziny-bylego-prezydenta-islandii [dostęp: 03.04.2024 r.].
[5] M. Gibała, Czas na zmiany – prezydent Islandii nie będzie kandydował na kolejną kadencję, Polityka po nordycku, 04.01.2024, https://politykaponordycku.pl/2024/01/04/czas-na-zmiany-prezydent-islandii-nie-bedzie-kandydowal-na-kolejna-kadencje/ [dostęp: 03.04.2024 r.].
[6] 97% approve of history professor-turned president’s first four months in office, Iceland Magazine, 19.12.2016, https://icelandmag.is/article/97-approve-history-professor-turned-presidents-first-four-months-office [dostęp: 04.04.2024 r.].
[7] Iceland’s president re-elected with 92 percent of the vote, France24, 28.06.2020, https://www.france24.com/en/20200628-iceland-s-president-easily-wins-re-election-with-90-percent-of-votes-partial-results-show [dostęp: 04.04.2024 r.].
[8] Iceland’s president forced to clarify views on pineapple pizza ban, The Guardian, 17.02.2017, https://www.theguardian.com/world/2017/feb/21/icelands-president-would-ban-pineapple-on-pizza-if-he-could [dostęp: 04.04.2024 r.].
[9] D. Adama, Arnar Þór býður sig fram til forseta, RUV, 03.01.2024, https://www.ruv.is/english/2024-01-03-arnar-thor-is-running-for-president-401108 [dostęp: 10.04.2024 r.]
[10] B. Sigurðsson, Ástþór Magnússon býður sig fram til forseta Íslands, https://www.visir.is/g/20242510316d/astthor-magnus-son-bydur-sig-fram-til-for-seta-is-lands, Visir, 03.01.2024, [dostęp: 12.04.2024 r.].
[11] M. Adamsdóttir, Walka o urząd prezydenta Islandii robi się ciekawa, RUV Polski, 05.04.2024, https://www.ruv.is/polski/2024-04-05-walka-o-urzad-prezydenta-islandii-robi-sie-ciekawa-409189 [dostęp: 08.04.2024 r.].
[12] M. Adamsdóttir, 27 kandydatów na prezydenta Islandii, RUV Polski, 18.03.2024, https://www.ruv.is/polski/2024-03-18-27-kandydatow-na-prezydenta-islandii-407777 [dostęp: 03.04.2024 r.].
[13] Oddur Ævar Gunnarsson , Mikill meirihluti vill engan núverandi forsetaframbjóðanda, Visir, 26.01.2024, https://www.visir.is/g/20242521014d/mikill-meirihluti-vill-engan-nuverandi-forsetaframbjodanda [dostęp: 04.04.2024 r.]
[14] Iceland’s prime minister resigns to run for president, Voa News, 05.04.2024, https://www.voanews.com/a/iceland-s-prime-minister-resigns-to-run-for-president/7558345.html [dostęp: 12.04.2024 r.].
[15] M. Szewczuk, Rekordowa liczba kandydatów na prezydenta Islandii, Iceland News, 27.04.2024, https://icelandnews.is/informacje/z-kraju/rekordowa-liczba-kandydatow-na-prezydenta-islandii [dostęp: 19.05.2024 r.].
[16]R. Jóhannsson, Katrín og Halla Hrund lækka en Halla Tómasdóttir hækkar mest í nýjum Þjóðarpúls, RUV, 17.05.2024, https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-05-17-katrin-og-halla-hrund-laekka-en-halla-tomasdottir-haekkar-mest-i-nyjum-thjodarpuls-413006 [dostęp: 19.05.2024 r.].
[17] Katrín Jakobsdóttir, Althingi, https://www.althingi.is/altext/cv/is/?nfaerslunr=690 [dostęp: 19.05.2024 r.].
[18] Katrín Jakobsdóttir Prime Minister of Iceland, Government of Iceland Prime Minister’s Office, https://www.government.is/library/01-Ministries/Prime-Ministrers-Office/Katr%C3%ADn%20Jakobsd%C3%B3ttir-CV.pdf [dostęp: 19.05.2024 r.].
[19] R. J. Hrólfsson, Halla Hrund Logadóttir býður sig fram til forseta, RUV, 07.04.2024, https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-04-07-halla-hrund-logadottir-bydur-sig-fram-til-forseta-409502 [dostęp: 19.05.2024 r.].
[20] Logadottir, https://www.logadottir.com/ [dostęp: 19.05.2024 r.].
[21]R. Böðvarsson, Katrín eða Halla Hrund?, Visir, 13.05.2024, https://www.visir.is/g/20242570115d/katrin-eda-halla-hrund- [dostęp: 19.05.2024 r.].
[22] Republika Islandii, http://www.islandia.org.pl/dane.html [dostęp: 05.04.2024 r.].
[23]Kandydaci w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w 2020 r. https://prezydent20200628.pkw.gov.pl/prezydent20200628/pl/kandydaci [dostęp: 05.04.2024 r.]
[24] R. Raczyński, Porządek ustrojowy… s. 263, https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/cywilizacja/article/view/9603/8629 [dostęp: 05.04.2024 r.].
[25]Vigdis Finnbogadottir Chair Emerita and President of Iceland (1980-1996), Council of Women World Leaders, https://www.councilwomenworldleaders.org/vigdiacutes-finnbogadoacutettir.html [dostęp: 05.04.2024 r.].
[26] M. Szewczuk, Prezydent zaprasza dziś do Bessastaðir, Iceland News, 18.06.2023, https://icelandnews.is/informacje/z-kraju/prezydent-zaprasza-dzis-do-bessastadir [dostęp: 19.05.2024 r.].
[27] M. Kozłowski, Polka chce zostać prezydentką Islandii. Denerwują ją „rasizm i ksenofobia”. „To trudna miłość”, Gazeta.pl, 16.03.2024,
https://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114881,30802634,polka-chce-zostac-prezydentka-islandii-denerwuja-ja-rasizm.html [dostęp: 12.04.2024 r.].
[28] M. Szewczuk, Agnieszka Sokołowska – najważniejsza jest tolerancja, Iceland News, 10.03.2024, https://icelandnews.is/informacje/z-kraju/agnieszka-sokolowska-najwazniejsza-jest-tolerancja [dostęp: 12.04.2024 r.].
[29]M. Szewczuk, Nowa kandydatka na urząd prezydenta, Iceland News, 01.03.2024, https://icelandnews.is/informacje/z-kraju/nowa-kandydatka-na-urzad-prezydenta [dostęp: 19.05.2024 r.].
[30] A. Bełdowicz, Lodowiec kandydatem w wyborach prezydenckich w Islandii, Rzeczpospolita, 15.04.2024, https://klimat.rp.pl/oceany-i-lodowce/art40158251-lodowiec-kandydatem-w-wyborach-prezydenckich-w-islandii-spelnia-wymogi-formalne [dostęp: 19.05.2024 r.].
[31] D. Szczyrbowski, Lodowiec nowym prezydentem? Europejski kraj przeciera szlaki, Interia Wydarzeniam 20.04.2024, https://wydarzenia.interia.pl/zagranica/news-lodowiec-nowym-prezydentem-europejski-kraj-przeciera-szlaki,nId,7463261 [dostęp: 19.05.2024 r.].
[32]A. Więckowski, Zmiany klimatyczne na Islandii, Rumbo Mundo, 08.04.2023, https://rumbomundo.com/pl/zmiany-klimatyczne-na-islandii/ [dostęp: 08.04.2024 r.].
Photo: Canva
