Sprostowanie wyroku w sprawie cywilnej możliwe jest na podstawie art. 350 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, stanowiącego, iż sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki.
Umieszczenie wzmianki o sprostowaniu na oryginale wyroku
O sprostowaniu umieszcza się wzmiankę na oryginale wyroku, a na żądanie stron także na udzielonych im wypisach. Dalsze odpisy i wypisy powinny być zredagowane w brzmieniu uwzględniającym postanowienie o sprostowaniu (art. 350 § 2 kpc).
Zakres sprostowania wyroku
Sprostowanie wyroku może polegać na usunięciu niedokładności, poprawieniu błędów pisarskich lub rachunkowych albo na sprostowaniu innych oczywistych omyłek. Nie może jednak prowadzić do zmiany rozstrzygnięcia (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 13 stycznia 2005 r., sygn. akt III CK 155/04, LEX nr 371487).
Sąd Apelacyjny w Poznaniu, w postanowieniu z 19 września 2017r. (I ACz 1245/17, Legalis numer 1673956), stwierdził, iż sprostowanie wyroku przewidziane w art. 350 § 1 KPC ma na celu usunięcie niezgodności pomiędzy rzeczywistą wolą i wiedzą sądu a ich wyrażeniem na piśmie. W drodze sprostowania powinna być zatem usunięta zniekształcająca rozstrzygnięcie sądu oczywista niedokładność albo inna oczywista omyłka, a zwłaszcza błąd pisarski lub rachunkowy, przy czym ta niedokładność lub omyłka ma być oczywista, tzn. powinna być widoczna z samej treści orzeczenia.
Zakaz ingerencji sądu w merytoryczną treść wyroku przy sprostowaniu
Wymienione w hipotezie art. 350 § 1 kpc wady orzeczenia musi charakteryzować cecha oczywistości, która stanowi jednocześnie granicę dopuszczalności sprostowania. Nie jest dopuszczalne w tym trybie doprowadzenie do jakiejkolwiek ingerencji w przedmiotowy lub podmiotowy aspekt zapadłego orzeczenia. Nie można w wyniku stosowania art. 350 kpc doprowadzić do merytorycznej zmiany orzeczenia. Sprostowanie przewidziane w art. 350 kpc służy do usuwania z tekstu orzeczenia niedokładności, błędów pisarskich albo rachunkowych lub innych oczywistych omyłek, a nie do naprawy poważniejszych wad orzeczenia (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2007 r., sygn. akt II CSK 314/06, IC 2008, nr 12, s. 45 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2014 r., I CSK 422/13, LEX nr 1532772).
Sprostowanie orzeczenia przewidziane w art. 350 § 1 kpc ma na celu usunięcie niezgodności między rzeczywistą wolą i wiedzą sądu a ich wyrażeniem na piśmie. Instytucja sprostowania nie może być wykorzystywana do usuwania merytorycznych błędów w rozstrzygnięciu sprawy, nie może prowadzić do jego zmiany, a wymienione w art. 350 § 1 kpc wady orzeczenia musi charakteryzować cecha oczywistości, wyznaczająca granicę dopuszczalności tego rodzaju ingerencji (tak: postanowienia Sądu Najwyższego: z 13 czerwca 2013 r., V CZ 28/13, LEX nr 1375536; z 31 stycznia 2007 r., II CSK 314/06, LEX nr 445207; z 20 sierpnia 1998 r., III CKU 35/98, LEX nr 1216932; z 25 listopada 1976 r., II CZ 97/76, LEX nr 7882; z 3 marca 1976 r., II CZ 11/76, LEX nr 7806; z 10 marca 1966 r., II CZ 19/66, LEX nr 5950).
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 maja 2000 r., sygn. akt I CZ 60/00 – L. stwierdził, iż niedopuszczalne jest sprostowanie orzeczenia w zakresie treści i rozmiarów świadczenia lub ustalenia prawa (podobnie: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 1976 r., II CZ 11/76; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1976 r., II CZ 97/76; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 1999 r., III RN 24/00, postanowienie Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 27 lipca 2018 r., sygn. akt IV Ca 347/18).
Oczywistość omyłki zawartej w wyroku
Jak przyjmuje się w doktrynie wadliwość wyraża się w tym, iż jest natychmiast poznawalna, widoczna z samej treści orzeczenia i wynikająca wprost z akt sprawy. Oczywistość omyłki wynika bądź z natury samej omyłki, bądź z porównania orzeczenia z uzasadnieniem, z treścią pozwu lub innymi okolicznościami (tak: Kazimierz Piasecki w: Sprostowanie, uzupełnienie i wykładnia orzeczeń sądów cywilnych, P.. 1961, Nr 9, s. 9).
Jest to omyłka tak oczywista, iż nie budzi żadnych wątpliwości zarówno stron, sądu, jak i każdego innego podmiotu. Przyczyną powstania oczywistych wadliwości orzeczenia podlegających sprostowaniu może być wyłącznie błąd twórcy rozstrzygnięcia, czyli sądu (postanowienie Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 27 lipca 2018 r., sygn. akt IV Ca 347/18).
Sprostowanie błędu w wyroku co do rozmiaru świadczenia
Instytucja sprostowania wyroku nie może być wykorzystywana do eliminowania błędów merytorycznych w rozstrzygnięciu sprawy. Sprostowanie nie może więc dotyczyć na przykład rozmiaru świadczenia. Tego rodzaju błąd zawarty w wyroku, chociażby niezgodny z wolą składu orzekającego, powinien być wyeliminowany w trybie zaskarżenia – przede wszystkim apelacją, a w przypadku wyroku sądu drugiej instancji skargą kasacyjną (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 19 listopada 2015 r., IV CSK 764/14, LEX nr 1962543). Sprostowanie orzeczenia nie może prowadzić do nowego rozstrzygnięcia ani uzupełnienia poprzedniego rozstrzygnięcia (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 2015 r., V CNP 6/15, LEX nr 1920185).
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 maja 2018 r., sygn. akt I UK 110/17 wskazał, iż sprostowanie wyroku nie może nigdy prowadzić do zmiany samego rozstrzygnięcia, nie może więc dotyczyć treści i rozmiarów świadczenia lub ustalenia prawa (w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych, wszczynanej wniesieniem odwołania od decyzji organu rentowego, nie może dotyczyć zakresu oddalenia lub uwzględnienia odwołania). Wprawdzie może się zdarzyć, iż konkretne rozstrzygnięcie zawarte w wyroku zawiera błąd będący wynikiem pomyłki i nie jest przez to zgodne z intencją składu sędziowskiego, jednak tego rodzaju błąd może być naprawiony jedynie w trybie zaskarżenia orzeczenia w toku instancji albo wniesienia skargi kasacyjnej.
Pojęcie niedokładności orzeczenia w orzecznictwie sądów
W orzecznictwie Sądu Najwyższego do niedokładności orzeczenia zaliczono błędne oznaczenie strony, ale w takim wypadku, gdy strona zmarła w toku postępowania, a w orzeczeniu wymieniono ogólnie „spadkobiercy zmarłego” (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1950 r. C 353/50, OSN 1961, poz. 47); w innym orzeczeniu za niedokładność, podlegającą sprostowaniu, uznano odrzucenie pozwu po wydaniu wyroku zaocznego bez równoczesnego uchylenia tego wyroku zaocznego (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 1962 r. 3 CO 4/62, OSN 1962, poz. 121)
Sprostowanie błędu będącego następstwem omyłki strony
Sprostowanie wyroku dotyczy omyłek, niedokładności i błędów sądu. Nie powinno się prostować wyroku, gdy jego błąd jest następstwem omyłki strony (która np. podała inne imię pozwanego) (tak: np. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 3 września 1945 r., sygn. akt C.I. 571/45, LexPolonica nr 329705, PiP 1946, nr 1, s. 96; odmiennie: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1964 r., sygn. akt CR 194/63, OSNCP 1965, nr 2, póz. 27).
Spowodowanie przez powoda omyłki w wyroku co do niepełnego określenia strony pozwanej
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 lipca 1996 r., sygn. akt I CRN 96/96, LEX nr 1634924, wskazał, iż przepis art. 350 kpc umożliwiający Sądowi z urzędu sprostowanie w wyroku m.in. niedokładności nie wyłącza tego uprawnienia w sytuacjach, w których niedokładność była następstwem omyłki spowodowanej przez stronę. Treść norm prawnych zawartych w przepisie art. 350 k.p.c. nie daje bowiem podstaw do twierdzenia, iż skoro omyłka nie jest omyłką Sądu, ale powstała wskutek błędnego, bo niepełnego określenia przez powoda strony pozwanej, to nie podlega ona sprostowaniu w trybie art. 350 kpc. Przepis ten nie zawiera bowiem żadnych tego typu podmiotowych ograniczeń.
W konkretnym stanie faktycznym sprawy nie można więc w tej chwili wykluczyć uznania za oczywistą niedokładności wyroku, w postaci podania w nim niepełnego nazwiska strony, choćby zgodnego z oznaczeniem podanym w pozwie, o ile istnieją dostateczne podstawy do stwierdzenia przez Sąd, iż pełne brzmienie nazwiska strony, która brała udział w procesie odbiega od brzmienia określonego w pozwie.
Innymi słowy, Sąd przy wyrokowaniu nie może wiernie powtórzyć za pozwem oznaczenia strony tylko dlatego, iż takie jej oznaczenie zostało podane w pozwie, ale zobowiązany jest do wyjaśnienia powstałej wątpliwości, jeżeli jej zaistnienie wynika ze starannej oceny zebranego w sprawie materiału procesowego i uzasadnia podejrzenie, iż pozew zawiera niedokładne oznaczenie strony procesowej. Niedokładnością podlegającą zatem sprostowaniu na podstawie art. 350 k.p.c. jest takie oznaczenie strony w sentencji orzeczenia, które mimo iż odpowiada wiernie podanemu w pozwie, to jednak sprzeczne jest z zebranym materiałem i niezgodne z rzeczywistym stanem sprawy.
Z kolei Sąd Okręgowy w postanowieniu z dnia 16 maja 2014 r. wskazał, iż to wnioskodawca inicjuje postępowanie w sprawie i od jego decyzji oraz ustaleń zależy określenie kręgu uczestników postępowania. Wszelkie zaniedbania w tym zakresie i wynikające stąd niedokładności obciążają stronę inicjującą postępowanie. Sąd zobowiązany jest oczywiście do weryfikacji podanych przez wnioskodawcę danych i wezwania (nawet bez inicjatywy wnioskodawcy) adekwatnych osób do udziału w sprawie (art. 510 § 2 kpc), jednak ten obowiązek nie może sprowadzać się do kwestionowania z urzędu (mimo braku jakichkolwiek wątpliwości) rzetelności złożonych przez wnioskodawcę dokumentów urzędowych.
Podobnie przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z 8 czerwca 1977 r. sygn. akt IV PRN 4/77, LEX nr 7945, stwierdzając, iż zasadą jest sprostowanie omyłki sądu a nie omyłki samej strony, przy czym o ile w innych pismach oznaczenie strony było prawidłowe to na sądzie ciążył obowiązek wyjaśnienia rozbieżności i ustalenia prawidłowego brzmienia.
Natomiast w postanowieniu z dnia 10 grudnia 2001 r., sygn. akt I PZ 93/01, LexPolonica nr 365216, OSNP 2003, nr 24, póz. 597 Sąd Najwyższy wskazał, iż sprostowanie niedokładności może polegać na adekwatnym oznaczeniu stron przez dokładne wymienienie imion podmiotów postępowania lub pełnej ich nazwy (tak też: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 1998 r., sygn. akt II CKN 817/97, LexPolonica nr 333580, OSNC 1999, nr 1, póz. 16).
Nieuchylenie wyroku zaocznego przy odrzuceniu pozwu
Oczywistą omyłką jest nieuchylenie wyroku zaocznego przy odrzuceniu pozwu (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 1962 r., sygn. akt 3 CO 4/62, LexPolonica nr 317047, OSN 1962, nr IV, póz. 121).
Sprostowanie wyroku przez sąd drugiej instancji
Jeżeli sprawa toczy się przed sądem drugiej instancji, sąd ten może z urzędu sprostować wyrok pierwszej instancji (art. 350 § 3 kpc).
Niedopuszczalność wniosku o sprostowanie wyroku złożonego jedynie dla zwłoki w postępowaniu
Jak stanowi art. 350 1 § 1 kpc, niedopuszczalny jest wniosek o sprostowanie wyroku złożony jedynie dla zwłoki w postępowaniu. Za wniosek złożony jedynie dla zwłoki w postępowaniu uważa się drugi i dalszy wniosek złożony przez tę samą stronę co do tego samego wyroku, chyba iż okoliczności sprawy wykluczają tę ocenę (§ 2).
Wniosek o sprostowanie wyroku złożony jedynie dla zwłoki pozostawia się w aktach sprawy bez żadnych dalszych czynności. To samo dotyczy pism związanych z jego złożeniem. O pozostawieniu wniosku i pism związanych z jego złożeniem zawiadamia się stronę wnoszącą tylko raz – przy złożeniu pierwszego pisma.
Sprostowanie wyroku a bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia
Wniosek o sprostowanie (jak też uzupełnienie lub wykładnię wyroku) nie ma wpływu na bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia (art. 353 kpc).
Zażalenie na sprostowanie wyroku
Stosownie do art. 394 1a § 1 pkt 8 kpc, zażalenie do innego składu sądu pierwszej instancji przysługuje na postanowienia tego sądu, którego przedmiotem jest sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa.
Opłata sądowa od zażalenia na sprostowanie wyroku
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11 września 2020 r. sygn. akt III CZP 86/19, rozstrzygającej zagadnienie prawne, w treści: „Czy zażalenie na postanowienie w przedmiocie wniosku o sprostowanie orzeczenia podlega opłacie podstawowej w wysokości 30 zł wynikającej a art. 14 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, czy też opłacie stosunkowej obliczonej w oparciu o art. 19 ust. 3 pkt 2 w zw. z art. 13 tej ustawy” wyraził pogląd, iż od zażalenia na postanowienie w przedmiocie sprostowania albo odmowy sprostowania orzeczenia pobiera się opłatę określoną w art. 19 ust. 3 pkt 2 w związku z art. 13 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2020 r., poz. 755, ze zm.).
Art. 19 ust. 3 pkt 2 wspomnianej ustawy stanowi, iż piątą część opłaty pobiera się od zażalenia, chyba iż przepis szczególny stanowi inaczej. Art. 13 ust 1 wskazuje natomiast, iż w sprawach o prawa majątkowe pobiera się od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej wskazaną w ustawie wysokość.
Sprostowanie wyroku a skarga kasacyjna
Sąd Najwyższy w wyroku z 4 listopada 2010 r., IV CSK 188/10 (OSNC 2011, nr 7-8, poz. 86) wyraził pogląd, iż dopuszczalne jest zaskarżenie skargą kasacyjną postanowienia sądu drugiej instancji prostującego wyrok, o ile w rzeczywistości zmienia ono ten wyrok co do istoty. Stanowisko to zostało poparte przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 maja 2018 r., sygn. akt I UK 110/17.
Z kolei w wyroku z dnia 4 listopada 2010 r. sygn. akt IV CSK 188/10, OSNC 2011/7–8/86, Sąd Najwyższy wskazał, iż postanowienie sądu drugiej instancji dotyczące sprostowania wyroku, a w rzeczywistości zmieniające ten wyrok co do istoty (ingeruje w istocie w rozstrzygnięcie merytoryczne), podlega zaskarżeniu nie zażaleniem, ale apelacja lub skargą kasacyjną, chyba iż skarga kasacyjna w sprawie nie przysługuje (podobnie: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2014 r., sygn. akt I CSK 422/13, LEX nr 1532772, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2015 r., sygn. akt I PK 162/14, LEX nr 1678949).
