Zbyt wysokie świadczenia socjalne, zbyt mała motywacja do pracy? Siostrzane partie chadeckie CDU i CSU krytykują pomoc dla ukraińskich uchodźców wojennych w postaci zasiłków socjalnych. Premier Bawarii Markus Söder (CSU) chce w przyszłości przyznawać im tylko niższe świadczenia dla osób ubiegających się o azyl.
Sytuacja w Niemczech
Przyznawane im jak dotąd świadczenia są jakoby na poziomie, "jakiego nie ma w żadnym innym kraju na świecie" – twierdzi szef Urzędu Kanclerskiego Thorsten Frei (CDU). Premier Saksonii Michael Kretschmer (CDU) porównuje sytuację Ukraińców we Francji, Holandii, Polsce i Czechach. Jak twierdzi "wszędzie tam odsetek osób pracujących jest znacznie wyższy niż u nas".
Od czasu rosyjskiej inwazji na Ukrainę w lutym 2022 r. Niemcy przyjęły około 1,23 mln uchodźców z tego kraju.
Według danych niemieckiej Federalnej Agencji Pracy (BA) w kwietniu 2025 r. do pobierania zasiłku socjalnego uprawnionych było około 693 tys. Ukraińców, z czego około 497 tys. uznano za zdolnych do pracy przez co najmniej trzy godziny dziennie. Standardowa stawka zasiłku socjalnego dla osób samotnych wynosi 563 euro miesięcznie; oprócz tego państwo pokrywa koszt zakwaterowania i ogrzewania.
Według BA w maju około 279 tys. Ukraińców miało zatrudnienie podlegające składkom ubezpieczeniowym, co stanowi wzrost o prawie 80 tys. (40,1 proc.) w porównaniu z rokiem poprzednim. W przypadku 363 tys. osób BA odnotowała "niepełne zatrudnienie" lub wsparcie zasiłkami. Od października 2023 r. działa program "Jobturbo", który ma za zadanie przyspieszyć pośrednictwo pracy dla Ukraińców. Od tego czasu ich wskaźnik zatrudnienia wzrósł z 24,8 do 33,2 proc.
Eksperci wymieniają następujące przeszkody w zatrudnieniu: bariery językowe i długi czas oczekiwania na kursy językowe; powolne uznawanie ukraińskich kwalifikacji zawodowych oraz brak opieki nad dziećmi, ponieważ w przypadku Ukrainy większość to kobiety z dziećmi.
Polska
W Polsce wskaźnik zatrudnienia wśród ukraińskich uchodźców jest prawie dwukrotnie wyższy niż w Niemczech. Około 65 proc. jest zatrudnionych, jak wynika z badania opublikowanego w grudniu przez Polski Instytut Ekonomiczny. W Polsce mieszka 993 tys. obywateli Ukrainy posiadających status uchodźcy.
Ukraińscy uchodźcy mają prawo do korzystania z zasiłków "800 plus" na każde dziecko pod warunkiem, iż dziecko uczęszcza do polskiej szkoły lub przedszkola. Uchodźcy z Ukrainy mają bezpłatny dostęp do systemu edukacji i opieki zdrowotnej.
Zasiłek dla dorosłych bez niepełnosprawności, którzy nie mogą lub nie chcą znaleźć pracy, zasadniczo nie przysługuje. Jednak wysoki wskaźnik zatrudnienia Ukraińców w Polsce nie wynika wyłącznie z faktu, iż świadczenia socjalne nie wystarczają na utrzymanie. Po pierwsze, nie ma takiej bariery językowej, jak w Niemczech, po drugie jeszcze przed rozpoczęciem wojny w Polsce pracowało około 1,5 mln Ukraińców. Istnieją więc kontakty, z których uchodźcy mogą skorzystać w poszukiwaniu pracy.
Czechy
Czechy szczycą się tym, iż w stosunku do liczby ludności wynoszącej niecałe 11 mln przyjęły najwięcej ukraińskich uchodźców ze wszystkich państw UE. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Pradze szacuje liczbę ukraińskich uchodźców na 581 tys. Podobnie jak w Niemczech i w Polsce, wsparcie dla Ukraińców posiadających status ochronny w Czechach jest bardziej kompleksowe niż dla osób ubiegających się o azyl.
Nie da się jednak tego łatwo wyrazić w liczbach, ponieważ pomoc składa się z różnorodnych świadczeń, w tym świadczeń rzeczowych. Pomoc socjalna i mieszkaniowa jest obliczana z uwzględnieniem własnych dochodów i majątku i są tak zróżnicowane, aby motywować do podjęcia pracy.
Według agencji informacyjnej CTK z kwietnia br. jedna trzecia Ukraińców posiadających status ochronny to dzieci i osoby powyżej 65. roku życia. Spośród pozostałych około 60 procent miało pracę.
Włochy
Według danych Eurostatu z czerwca 2025 r. we Włoszech przebywało ponad 168 tys. osób z Ukrainy z tymczasowym statusem ochronnym. Podobnie jak obywatele Włoch mają oni dostęp do opieki zdrowotnej, rynku pracy, systemu edukacji, studiów, kształcenia zawodowego i praktyk.
Osoby, które po przybyciu nie mają zakwaterowania, mogą mieszkać w hotelach, instytucjach religijnych lub w zdecentralizowanych ośrodkach recepcyjnych. Osoby żyjące prywatnie do kwietnia 2025 r. otrzymywały dodatek na utrzymanie w wysokości 300 euro na osobę dorosłą i 150 euro na osobę niepełnoletnią, maksymalnie przez trzy miesiące. Pomoc finansowa przysługiwała tylko wtedy, gdy status ochronny został przyznany do końca stycznia 2025 r. Od kwietnia nie wypłaca się już żadnych środków pieniężnych – pomoc ma wyłącznie charakter rzeczowy w postaci zakwaterowania.
Holandia
W Holandii mieszka około 124 tys. uchodźców z Ukrainy, z których większość przebywa w finansowanych przez państwo ośrodkach zakwaterowania. Każdy Ukrainiec ma prawo do tzw. leefgeld – zasiłku na utrzymanie, obejmującego wyżywienie i odzież. Średnio dorosła osoba otrzymuje 315 euro miesięcznie. Kwota ta może być niższa w zależności od wieku i wielkości rodziny. Ludzie nie otrzymują pieniędzy na wyżywienie, jeżeli są żywieni w miejscu zakwaterowania.
Gdy tylko Ukrainiec podejmie płatną pracę, cała rodzina traci prawo do "leefgeld". Rodzina otrzymuje jednak podobnie, jak obywatele Holandii, zasiłek na dziecko lub w przypadku niskich dochodów inne świadczenia, takie jak dodatek mieszkaniowy. w tej chwili około 60 procent Ukraińców ma płatną pracę.
Bułgaria
Dla uchodźców z Ukrainy najbiedniejszy kraj UE, Bułgaria, jest raczej krajem tranzytowym. Z prawie 3,4 mln Ukraińców, którzy przybyli do Bułgarii po rozpoczęciu wojny w 2022 roku, w tej chwili mieszka tam niecałe 61 tys. Mogą oni pracować i rejestrować się w urzędach pracy.
W listopadzie ubiegłego roku, według danych ambasady Ukrainy w Bułgarii, pracę w tym kraju miału 14 tys. osób z Ukrainy. Uchodźcy mają prawo, pod pewnymi warunkami, do jednorazowej pomocy w wysokości do 806 euro. Osoby z Ukrainy mogą również ubiegać się o różne świadczenia socjalne i dodatek mieszkaniowy na takich samych warunkach, jak Bułgarzy. Uchodźcy bez własnego mieszkania są zakwaterowani w finansowanych przez państwo ośrodkach, gdzie otrzymują wyżywienie.
Rumunia
Rumunia w znacznym stopniu uzależnia świadczenia socjalne dla uchodźców od tego, czy pracują lub przynajmniej próbują znaleźć pracę. Osoby samotne otrzymują miesięcznie równowartość około 100 euro, rodziny trzy razy więcej. Już po miesiącu warunkiem uzyskania pomocy jest wykazanie przez osoby zainteresowane, iż pracują lub szukają pracy, oraz zapisanie dzieci do szkoły. Otrzymują podstawową opiekę medyczną tak, jak wszyscy ubezpieczeni Rumuni w przypadku chorób zagrażających życiu.
Od początku wojny 11,1 mln Ukraińców przekroczyło około 650 kilometrów wspólnej granicy z Rumunią. Około 100 tys. pozostało w Rumunii. W tym czasie urząd pracy (stan na styczeń 2025 r.) zarejestrował 24 tys. ukraińskich uchodźców i znalazł dla nich 3271 miejsc pracy.
