Rosyjska propaganda w Europie Środkowo-Wschodniej, część 6 (15-23.04.2023)

Propaganda znacząco różni się od zwyczajnych fake newsów, które na co dzień omawiamy na naszym portalu. Treści propagandowe często nie bazują wyłącznie na nieprawdziwych informacjach, ale wykorzystują fakty, które są następnie wyolbrzymiane, wypaczane bądź przesadnie promowane w sieci, by stworzyć wrażenie, iż problem jest znacznie poważniejszy niż w rzeczywistości. Tego typu narracje żerują na emocjach, przede wszystkim strachu, podsycając go do przesadnych rozmiarów i sprawiając, iż zaburza trzeźwą ocenę sytuacji. Właśnie dlatego propaganda Kremla jest szczególnie szkodliwa.

Nasze cotygodniowe analizy (dostępne tutaj) mają na celu przedstawienie czytelnikom aktualnych trendów i zmian w prorosyjskiej dezinformacji w Polsce i Europie monitorowanej przede wszystkim w komunikatorze Telegram oraz nielicznych stronach internetowych i grupach/stronach na Facebooku. Każda z analiz przedstawia najpopularniejsze narracje prorosyjskiej propagandy w monitorowanym okresie i omawia najciekawsze jej aspekty. Przedstawia sumaryczną liczbę wyświetleń treści dezinformujących i wykorzystywanych przez propagandę Federacji Rosyjskiej (dla każdego kraju dla trzech najpopularniejszych narracji).

Raporty pojawiają się z pewnym opóźnieniem z uwagi na konieczność przetworzenia i zestawienia danych. Mają charakter otwarty i stanowią wersje uproszczone bardziej szczegółowych opracowań w ramach sieci Open Information Partnership. Mogą być dowolnie wykorzystywane przez czytelników, media i ośrodki analityczne przy wyraźnym zaznaczeniu źródła.

Nasza ocena:

Analiza

Więcej o naszym systemie oceniania:

Najpopularniejsze narracje prorosyjskiej propagandy w 12 krajach Europy Środkowo-Wschodniej (podkreślone narracje wystąpiły również w poprzednim okresie monitorowania):

• Polska zostanie wciągnięta w wojnę;
• Zachód zamierza otworzyć drugi front wojny z Rosją;
• Ukraińcy popełniają zbrodnie wojenne;
• Import ukraińskich produktów niszczy gospodarkę;
• Ukraina przegrywa wojnę;
• Rosja pragnie pokoju, ale Ukraina/Zachód podsycają konflikt;
• Zachodnie społeczeństwa nie popierają Ukrainy;
• Ukraińskie przywództwo jest skorumpowane/niekompetentne;
• Rosyjskie wojska posuwają się naprzód/osiągają znaczące sukcesy.

Nazizm popularnym tematem przed Dniem Zwycięstwa

Popularność narracji dyskredytujących Ukrainę przez cały czas wzrasta. W omawianym okresie monitorowania szczególnie często prorosyjskie źródła propagandowe podejmowały próby przedstawienia jej jako państwa nazistowskiego. Narracja ta zwiększyła swoją popularność w całej Europie Środkowo-Wschodniej, zyskując szczególnie na znaczeniu w przestrzeniach informacyjnych państw bałtyckich, Białorusi, Bułgarii i Armenii.

Źródło: Olej w Głowie/Telegram

Ukraina – skorumpowana, biedna i skazana na porażkę

Ukraińskie przywództwo jest coraz częściej oskarżane o korupcję, zbrodnie wojenne i niekompetencję, zwłaszcza w przestrzeniach informacyjnych sojuszników Ukrainy, co ma na celu osłabienie pozytywnego wizerunku ukraińskich władz i tym samym zagrożenie dostawom zachodniej pomocy wojskowej, która stanowi podstawę skutecznej ukraińskiej obrony.

Źródło: WCzO/Telegram

Narracja o skorumpowanym ukraińskim rządzie, tradycyjnie obecna w ukraińskim ekosystemie dezinformacji, nasiliła się w innych byłych republikach radzieckich, takich jak Białoruś i Gruzja. Taki wzrost można wstępnie powiązać z potencjalnie nadchodzącą ukraińską kontrofensywą, do której prorosyjska propaganda zdaje się przygotowywać poprzez konsekwentne promowanie twierdzeń, iż ukraińskie przywództwo nie ma sił i środków, by odnieść jakikolwiek sukces. Komunikaty te są naturalnie łączone z twierdzeniami, iż wojska rosyjskie posuwają się naprzód, a Ukraina nieuchronnie przegra wojnę, co oznacza, iż wspieranie jej jest daremne i służy jedynie bezsensownemu przedłużaniu wojny. Twierdzenia o tym, iż Kijów jest skazany na przegraną, pojawiały się na monitorowanym obszarze już od jakiegoś czasu, jednak w omawianym tygodniu ich liczba znacznie wzrosła. Dodatkowo zintensyfikowały się oskarżenia wobec rządu w Kijowie o rzekome próby wprowadzania cenzury.

Źródło: Siostry Jasnowidzki/Telegram

Wspomniane wyżej narracje dyskredytujące ukraińskie przywództwo zyskują na popularności w przestrzeni informacyjnej Europy Środkowo-Wschodniej i zaczynają zastępować komunikaty, na których promowaniu prokremlowskie źródła skupiały się wcześniej. Wyraźnie widoczne są również próby znalezienia nowych sposobów angażowania odbiorców i docierania do większej liczby czytelników.

„Drugi front” jednak nie został otwarty

Widocznie spada popularność wcześniej radykalnie promowanej teorii spiskowej o planowanym otwarciu przez państwa Zachodu „drugiego frontu” przeciw Rosji. Gdy przez kilka tygodni żaden „drugi front” się nie pojawił, narracja straciła zainteresowanie odbiorców. Teoria ta przez cały czas jest rozpowszechniana z ograniczonym powodzeniem w Armenii, jednak i tam maleje jej popularność. W Polsce pokłosiem narracji o „drugim froncie” są teorie spiskowe głoszące, jakoby Polska szykowała inwazję na Rosję.

Źródło: Nasza Wielka Polska/Telegram

Zboże przestaje angażować odbiorców

Podobna sytuacja dotyczy twierdzeń o szkodliwości importu produktów ukraińskich, zwłaszcza zboża. Teoria ta cieszyła się niegdyś znaczną popularnością w Polsce i kilku innych państwach, zwłaszcza w Bułgarii. Wyolbrzymianie wpływu importu produktów ukraińskich na rynki lokalne (co rzeczywiście stanowiło wyzwanie dla rolnictwa, jednak nie takie, jak przedstawiała to propaganda Kremla) i łączenie tych oskarżeń z twierdzeniami o ich domniemanej szkodliwości jest od kilku tygodni znakiem rozpoznawczym transnarodowego systemu dezinformacji. Choć takie twierdzenia są przez cały czas obecne w Polsce w związku z ogólnonarodową dyskusją na temat odpowiedzialnego wspierania ekonomii Ukrainy i zostały, ze znacznym opóźnieniem, podchwycone na Słowacji, to ogólna intensywność samej narracji zaczęła słabnąć.

Polska – 132 tysiące odsłon

Ukraina – 9,1 miliona odsłon

Armenia – 26 tysięcy odsłon

Litwa, Łotwa i Estonia – 40 tysięcy odsłon

Białoruś – 222 tysiące odsłon

Bułgaria – 424 tysiące odsłon

Gruzja – 10 tysięcy odsłon

Węgry – 48 tysięcy odsłon

Mołdawia – 85 tysięcy odsłon

Słowacja – 107 tysięcy odsłon

Źródła:
Ukraine War Disinfo Working Group, Monitoring Report April 15-23, 2023

Niniejszy raport zawiera spostrzeżenia wynikające z monitoringu narracji pojawiających się na prokremlowskich stronach internetowych i w mediach społecznościowych w dwunastu krajach Europy Środkowo-Wschodniej, związanych z wojną Rosji na Ukrainie. Dane zostały zebrane i przeanalizowane przez szereg organizacji pozarządowych, ośrodków analitycznych i badaczy, a następnie zestawione przez Open Information Partnership (OIP) w celu promowania wymiany wiedzy w sieci OIP i w całym regionie.