POWSTANIE W GETCIE WARSZAWSKIM
18 KWIETNIA 2023 ROKU 80 ROCZNICA POWSTANIA - W HOŁDIE BOHATEROM
ŻYDOWSKIEJ ORGANIZACJI BOJOWEJ I ŻYDOWSKIEMU ZWIĄZKOWI WOJSKOWEMU (ŻOB
- ŻZW).
Pierwsze akty oporu miały miejsce w styczniu 1943 roku, uczestniczyli w nich bojowcy zarówno ŻOB jak też ŻZW. Tu pierwszy raz zakosztowali zwycięstwa, gdy przeszkodzili Niemcom w kolejnym etapie akcji wysiedleńczej.
Powstanie wybuchło 19 kwietnia. To właśnie ŻZW wywiesił dwa sztandary - biało-czerwony polski i biało-niebieski żydowski. Wywołało to furiacki atak Niemców i osobistą reakcję Himlera. Najbardziej zaciekłe walki toczyły się w okolicach Placu Muranowskiego, gdzie ŻZW miał swoją główną siedzibę. Rozegrały się dwie krwawe bitwy o Plac Muranowski. Regularne walki „frontowe" ŻZW toczył do ok. 27 kwietnia, a ŻOB do 22 kwietnia (ŻOB dysponował gorszym uzbrojeniem i słabiej przeszkolonymi kadrami). Dzięki tunelowi na „aryjską" stronę ŻZW mógł w początkowym okresie liczyć na jakieś dostawy zaopatrzenia i ewakuację rannych. Przez tunel do getta wnikały jednostki polskie (choć stosunkowo nieliczne). Od 23 kwietnia ŻOB, a od 28 ŻZW przeszły do walki partyzanckiej ukrywając się w przygotowanych bunkrach i stawiając zbrojny opór atakującym hitlerowcom. Walki trwały jeszcze przez jakiś czas, obrońcom dawał się we znaki głód, brak wody pitnej, brak amunicji. Sytuacja była tragiczna. Stopniowo Niemcy „oczyszczali" getto, odnajdywali bunkry i kryjówki, mordując na miejscu, bądź deportując przebywających tam Żydów. Walki dogasały. ŻZW i ŻOB były głównymi siłami powstańczymi, ale walczyły też różne inne grupy ukrywające się w getcie.
WYBUCH POWSTANIA W GETCIE WARSZAWSKIM
- 19 kwietnia 1943 wydarzyło się w getcie to, czego Niemcy się spodziewali – mówiła dr Hanna Węgrzynek z Żydowskiego Instytutu Historycznego w audycji z 2011 roku. - Dwa dni wcześniej do władz niemieckich dotarły informacje o tym, iż w getcie coś się szykuje.
Od wybuchu do upadku powstania w getcie warszawskim - mówi dr Hanna Węgrzynek z Żydowskiego Instytutu Historycznego, aud. Katarzyny Jankowskiej z cyklu "Naukowy wieczór z Jedynką".
Wiosną 1943 roku przed ostateczną likwidacją getta przebywający w nim Żydzi podjęli się zbrojnego czynu. W getcie działały wówczas Żydowska Organizacja Bojowa i Żydowski Związek Wojskowy. Obie organizacje postanowiły połączyć siły i pokierować czynem zbrojnym, dzieląc się rewirami getta. Powstanie zaplanowano na dzień przed żydowskim świętem Paschy.
Powstańcy nie wywołali walk sami. Czekali aż Niemcy wejdą do getta, by je ostatecznie zlikwidować. Kto stanął do walki? – Przede wszystkim byli to ludzie młodzi – zaznaczała dr Hanna Węgrzynek. – Może najsłabiej przygotowani, ale z drugiej strony najbardziej zawzięci w chęci dokonania czegoś, przeciwstawienia się w sposób zbrojny Niemcom.
Warszawskie
Warszawskie getto zostało zrównane z ziemią przez Niemców po stłumieniu powstania w 1943 roku. Powstańcy walczyli siłą woli.
Walka była niezwykle nierówna. Przeciwko sobie stawali wygłodzeni i słabi Żydzi i silni, dobrze uzbrojeni żołnierze oraz policjanci niemieccy. Mimo to Niemcy nie rozprawili się z oporem Żydów tak szybko, jak się tego spodziewali.
Niemcy byli zaskoczeni oporem, pomimo, iż dostali już wcześniej informację, iż getto szykuje się do walki – podkreślała dr Hanna Węgrzynek. – Dowództwo przejmuje Jürgen Stroop, który był przeszkolony do walki głównie z oddziałami partyzanckimi.
Walki na terenie getta można podzielić na kilka etapów. Początkowo Żydzi otwarcie wystąpili przeciwko siłom niemieckim.
Później ukrywali się w bunkrach, kanałach i piwnicach, dlatego Niemcy tropili ich dzięki psów. W jednym z takich bunkrów, przy ul. Miłej schroniło się dowództwo ŻOB-u. Istnieją dwie teorie, jak zginęli członkowie
ŻOB-u: w polskich źródłach mówi się o zbiorowym samobójstwie, a w izraelskich książkach o zatruciu środkami chemicznymi przez Niemców. Części z nich udało się uciec.
Trzeci etap walk to bój na gruzach getta, który toczył się choćby do lipca 1943 roku. Jako oficjalną datę końca walk przyjmuje się 16 maja 1943, którą swoją drogą wyznaczyli Niemcy. Wówczas zrównali z ziemią budynek Wielkiej Synagogi przy ul. Tłomackie.
WYBRALI RODZAJ ŚMIERCI
Powstańcy nie mieli broni i tym samym szans na wygraną, choć przystępowali do walki z pełną świadomością swojej sytuacji. kilka wiadomo na temat uzbrojenia powstańców. Większość zginęła i nie można zweryfikować źródeł historycznych z relacjami naocznych świadków. Wiele zdjęć zachowało się jednak w Raporcie Jürgena Stroopa, zwanego katem getta.
W swoim raporcie Jürgen Stroop napisał, iż w czasie operacji zginęło prawie 14 tys. Żydów – mówiła dr Hanna Węgrzynek. – Jest to możliwe. W czasie walk zginęło kilka tysięcy osób (od 5 do 7 tys.), szacuje się, iż około 5-6 tys. spłonęło żywcem, dlatego, iż Niemcy szli podpalając dom po domu. Są zdjęcia pokazujące ludzi skaczących z okien w palących się ubraniach. Ponadto ok. 50 tys. zostało wywiezionych do Treblinki.
Getto w Warszawie było największym tego typu miejscem w Europie. Przewinęło się przez nie choćby 0,5 mln więźniów. Cały teren dzielnicy żydowskiej po powstaniu metodycznie spalono i zrównano z ziemią. Ostatni cywilni mieszkańcy getta ukrywali się na jego terenie jeszcze do 1944 roku.
Kiedy w 1942 roku zaczęły się masowe wysiedlenia Żydów i stało się jasne, iż wszyscy mieszkańcy getta są skazani na zagładę, wyłoniły się nowe zadania – wyprowadzić jak najwięcej Żydów, a przede wszystkim dzieci żydowskich poza mury getta – mówiła Irena Sendlerowa. Jürgen Stroop - kat warszawskiego getta.
Wzniecenie pożaru spowodowało, iż Żydzi objęci już płomieniami, masowo, całymi rodzinami wyskakiwali z okien. Zatroszczono się o to, by byli natychmiast likwidowani” - pisał Jürgen Stroop w raporcie do Heinricha Himmlera, relacjonując powstanie w warszawskim getcie.
Opracowanie Aleksander Szumański , świadek historii - dziennikarz niezależny, korespondent światowej prasy polonijnej, akredytowany (USA) w Polsce w latach 2005 - 2014, ścigany i skazany na śmierć przez okupantów niemieckich.
Kombatant - Osoba Represjonowana - zaświadczenie o uprawnieniach Kombatantów i Osób Represjonowanych nr B 18668/KT3621.
Członek Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej. Nr leg. 122.
Tekst drukowany w prasie polonijnej
Aleksander Szumański "Kurier Codzienny" Chicago
Dokumenty, źródła, cytaty:]]>https://sztetl.org.pl/pl/slownik/powstanie-w-getcie-warszawskim]]>
