Podstawa skargi na wyrok sądu odwoławczego

Opis stanu faktycznego

Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z 24.1.2022 r., III K 1006/18 uznał oskarżonego J.M. za winnego dwóch zabronionych czynów, będąc zarządcą obiektów budowlanych należących do Wspólnoty Mieszkaniowej Nieruchomości w K.:

1. w okresie od 19.12.1999 r. do 31.12.2014 r. nie prowadził ksiąg rachunkowych tej Wspólnoty, czym wyczerpał znamiona występku z art. 77 pkt 1 ustawy z 29.9.1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 120; dalej: RachunkU) i za to wymierzył mu karę grzywny w wysokości 30 stawek dziennych, przyjmując jedną stawkę za równoważną kwocie 20 złotych;
2. w okresie od 1.10.2012 r. do 30.11.2016 r. przez niewykonanie remontu balkonów oraz loggi w budynkach, nie zapewnił bezpieczeństwa użytkowania obiektów budowlanych, czym wyczerpał znamiona występku z art. 91a ustawy z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 682; dalej: PrBud) i za to wymierzył mu karę grzywny w wysokości 100 stawek dziennych, przyjmując jedną stawkę za równoważną kwocie 20 złotych.

Mocą art. 85 § 1 KK i art. 86 § 1 i 2 KK Sąd wymierzył oskarżonemu karę łączną grzywny w wysokości 120 stawek dziennych, przyjmując jedną stawkę za równoważną kwocie 20 złotych.

Ponadto Sąd uznał oskarżonego J.M. za winnego tego, iż w okresie od 1.3.2005 r. do 28.11.2014 r., jako zarządca obiektów budowlanych należących do Wspólnoty Mieszkaniowej Nieruchomości w K. działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził tę Wspólnotę do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej kwocie 11.160,36 zł. czym wyczerpał znamiona występku z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 12 KK i za to wymierzył mu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie, mocą art. 69 § 1 i 2 KK i art. 70 § 1 KK, warunkowo zawiesił na okres próby w wymiarze 1 roku.

Apelacje od wyroku Sądu Rejonowego w K. wnieśli oskarżony oraz jego obrońca, zaskarżając to orzeczenie w całości.

Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z 10.11.2022 r., XXIII Ka 479/22, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w K.

Skargę w trybie art. 539a § 1 KPK wniósł prokurator, zaskarżając to orzeczenie w całości na niekorzyść oskarżonego. Skarżący zarzucając naruszenie art. 437 § 2 in fine KPK wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi odwoławczemu.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego skarga jest zasadna i zasługuje na uwzględnienie.

Dokonując analizy uzasadnienia zaskarżonego wyroku należy podzielić stanowisko skarżącego prokuratora, iż w niniejszej sprawie powodem wydania kasatoryjnego orzeczenia nie była żadna z przesłanek, które ustawodawca wymienił w art. 437 § 2 zd. 2 KPK. Co prawda sąd odwoławczy w pisemnych motywach rzeczonego wyroku zwerbalizował konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, niemniej przedstawione przezeń zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania, takiej potrzeby nie uzasadniają. Kompleksowa lektura tego wywodu wskazuje, iż uchybienia, które zdaniem sądu ad quem zaistniały w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, generują de facto konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego. Z przedmiotowego uzasadnienia wprost bowiem wynika, iż sąd odwoławczy widzi jedynie konieczność dopuszczenia dowodu z opinii biegłego informatyka (a to w celu pozyskania danych księgowych znajdujących się na komputerze należącym do wspólnoty mieszkaniowej) oraz dowodu z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu rachunkowości, który to biegły dysponując danymi odtworzonymi ze wspomnianego komputera, miałby wypowiedzieć się co do kwestii prowadzenia we wspólnocie mieszkaniowej ksiąg rachunkowych w okresie od 1999 r. do 12.2014 r.

Zestawiając poczynione przez organ ad quem konkluzje z przyjętą przezeń podstawą kasatoryjną, należy wskazać, iż konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości zachodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa procesowego, co skutkowało, w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego, uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie pierwszej instancji (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 22.5.2018 r., I KZP 3/19, Legalis). Tymczasem w przedmiotowej sprawie, sąd odwoławczy – poza ogólnym odwołaniem się do „skali i rangi uchybień jakich dopuszczono się w zaskarżonym wyroku” – nie stwierdził takiego naruszenia przepisów procesowych, które uzasadniałoby potrzebę powtórzenia wszystkich już dokonanych przez sąd a quo czynności. Efekty przeprowadzonej przez sąd drugiej instancji kontroli odwoławczej wskazują na konieczność dokonania nowych czynności, ale nie powtórzenia dotychczasowych. Stąd też nie można uznać, aby wynik postępowania apelacyjnego w niniejszej sprawie determinował konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego. Wprost przeciwnie, w realiach tej sprawy nic nie stało na przeszkodzie, by w tym zakresie Sąd Okręgowy w K. – dostrzegając potrzebę dokonania określonych ustaleń i czynności – poczynił i przeprowadził je samodzielnie, do czego zresztą obligował go aktualny model postępowania odwoławczego.

Ponadto, co szczególnie znamienne, przedstawione przez sąd ad quem zapatrywania prawne i wskazania, co do dalszego postępowania, dotyczyły wyłącznie czynu, który zarzucono oskarżonemu z art. 77 pkt 1 RachunkU. W odniesieniu zaś do dwóch pozostałych czynów, tj. występku z art. 91a PrBud oraz występku z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 12 KK, sąd drugiej instancji w tej części uzasadnienia nie zawarł jakichkolwiek wskazań i w ogóle nie stwierdził, aby w tym zakresie sprawy doszło do naruszeń skutkujących koniecznością przeprowadzenia na nowo przewodu w całości. Trzeba zauważyć, iż w sprawach złożonych przedmiotowo lub podmiotowo niezbędność ponowienia przewodu w całości należy odnieść do poszczególnych czynów albo do poszczególnych oskarżonych. Wykładnia funkcjonalna omawianej podstawy uchylenia orzeczenia wskazuje, iż należy ją odczytać z perspektywy przedmiotu rozpoznania na przewodzie sądowym. Przedmiotem tym jest kwestia odpowiedzialności karnej oskarżonego za zarzucany czyn (przedmiot procesu). W tym kontekście chodzi tu o przewód sądowy w aspekcie materialnym, a nie formalnym. Łączność przedmiotowa lub podmiotowa spraw powoduje bowiem, iż są one rozpoznawane na jednym organizacyjnie przewodzie sądowym, choć jako odrębne sprawy mogą też stanowić przedmiot odrębnych postępowań. jeżeli w niniejszej sprawie sąd odwoławczy uznał, iż rozstrzygnięcie co do czynu z art. 91a PrBud nie uwzględniało pełnego materiału dowodowego i oparte było na wadliwym wnioskowaniu, to sanowanie tego rodzaju uchybień (w niniejszej sprawie nie zachodził przypadek z art. art. 454 § 1 KPK) nie wymagało przeprowadzenia na nowo przewodu w całości. Ten warunek wydania wyroku kasatoryjnego, niewątpliwie restrykcyjny, nie powinien być interpretowany w sposób rozszerzający. Konkluzja ta dotyczy również rozstrzygnięcia sprawy co do czynu z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 12 KK, które zdaniem sądu odwoławczego oparte zostało na dowolnych lub sprzecznych ustaleniach. Skoro zatem sąd okręgowy co do wymienionych czynów dostrzegał odnotowane wady, to samodzielnie powinien ocenić materiał dowodowy w sposób swobodny, pełny i wszechstronny, respektując zasady prawidłowego rozumowania, wskazania wiedzy oraz doświadczenia życiowego.

Komentarz