Konsekwencje przekształcenia wykroczenia w przestępstwo

Opis stanu faktycznego

Do Sądu Rejonowego w G. wpłynęły w stosunku do P.L. dwa odrębne wnioski o ukaranie. Komendant Komisariatu Policji w G. wniósł o ukaranie P.L. za to, iż 19.4.2019 r. w sklepie S. dokonał kradzieży mienia w postaci jednej sztuki perfum wartości 241,99 zł, tj. za czyn z art. 119 § 1 KW. Sprawa została zarejestrowana (X W 5254/19) i zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w G. z 12.11.2019 r., na podstawie art. 59 § 2 KPW, przeciwko P.L. wszczęte zostało postępowanie o wykroczenie z art. 119 § 1 KW. Z kolei, Komendant Komisariatu Policji w G. wniósł o ukaranie P.L. za to, iż 14.10.2019 r. w sklepie S. dokonał kradzieży mienia w postaci 1 sztuki perfum wartości 475 zł, tj. za czyn z art. 119 § 1 KPW. Sprawa ta została zarejestrowana (X W 5255/19) i zarządzeniem Przewodniczącego Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w G. z 12.11.2019 r., na podstawie art. 59 § 2 KPW, przeciwko P.L. wszczęte zostało postępowanie o wykroczenie z art. 119 § 1 KW.

Następnie, postanowieniem z 28.1.2020 r., X W 5255/19, z uwagi na łączność podmiotową, celem wspólnego rozpoznania, działając na podstawie art. 33 § 1 KPK oraz art. 34 § 1 KPK w zw. z art. 11 KPW, Sąd połączył sprawy ze wskazaniem dalszego, łącznego prowadzenia postępowania w sprawie X W 5254/19.

Wyrokiem nakazowym z 5.3.2020 r., X W 5254/19, Sąd Rejonowy w G. uznał P.L. za winnego popełnienia dwóch czynów z art. 119 § 1 KW w krótkich odstępach czasu oraz w podobny sposób i za to na podstawie art. 278 § 1 KK w zw. z art. 12 § 2 KK, w zw. z art. 37a KK wymierzył mu karę grzywny 50 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 20 złotych.

Wobec braku sprzeciwu uprawnionych stron – w związku z obowiązywaniem w okresie od 31.3.2020 r. do 23.5.2020 r. przepisu art. 15zzs ustawy o zwalczaniu COVID-19 – przedmiotowy wyrok nakazowy uprawomocnił się 9.6.2020 r.

Kasację od tego orzeczenia wniósł Prokurator Generalny, który zaskarżając wyrok na korzyść obwinionego zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa procesowego, a mianowicie art. 5 § 1 pkt 9 KPW, przez jego niezastosowanie i wydanie wyroku nakazowego, na mocy którego obwiniony został skazany jak za popełnienie jednego czynu zabronionego z art. 278 § 1 KK w zw. z art. 12 § 2 KK, podczas gdy postępowania, zainicjowane skierowanymi przez adekwatną jednostkę Policji odrębnymi wnioskami o ukaranie, zostały wszczęte o dwa wykroczenia z art. 119 § 1 KW. połączone następnie do wspólnego prowadzenia, a tym samym brak było skargi uprawnionego oskarżyciela w rozumieniu art. 45 § 1 KPK w zw. z art. 14 § 1 KPK.

W oparciu o tak sformułowany zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku nakazowego i umorzenie postępowania w sprawie o wykroczenia na podstawie art. 5 § 1 pkt 9 KPW.

Sąd Najwyższy w sprawie P.L. skazanego z art. 278 § 1 KK w zw. z art. 12 § 2 KK, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego od wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w G. z 5.3.2020 r., X W 5254/19, uchylił zaskarżony wyrok i na mocy art. 104 § 1 pkt 7 KPW w zw. z art. 5 § 1 pkt 9 KPW umorzył postępowanie w sprawie.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna w rozumieniu art. 535 § 5 KPK w zw. z art. 112 KPW, dlatego też należało uwzględnić ją w całości na posiedzeniu, bez udziału stron.

Analiza akt sprawy Sądu Rejonowego w G., X W 5254/19 nie pozostawia wątpliwości, iż zaskarżone orzeczenie zostało wydane z rażącą obrazą przepisu prawa procesowego, wskazaną w zarzucie kasacji. Dysponując dwoma wnioskami o ukaranie (XW 5254/19 oraz XW 5255/19) o odrębnie zarzucone obwinionemu wykroczenia, po dokonaniu analizy materiału dowodowego zgromadzonego w ramach postępowań połączonych do wspólnego prowadzenia (XW 5255/19) i po uznaniu, iż zarzucane P.L. jednostkowe wykroczenia z art. 119 § 1 KW uzasadniają odpowiedzialność karną za jeden czyn kwalifikowany z art. 278 § 1 KK w zw. z art. 12 § 2 KK Sąd meriti powinien odstąpić od dalszego procedowania w trybie postępowania w sprawie o wykroczenie. Wobec braku skargi uprawnionego oskarżyciela w sprawie o występek, a także braku aktu oskarżenia wniesionego przez prokuratora, powinien umorzyć postępowanie na podstawie art. 5 § 1 pkt 9 KPW, przekazując zarazem materiały sprawy prokuratorowi, celem rozważenia wystąpienia do sądu z aktem oskarżenia w sprawie o jeden czyn, na który składają się zachowania wyczerpujące znamiona wykroczeń.

Jak słusznie zwrócił uwagę Prokurator Generalny, Sąd Najwyższy w uchwale z 24.5.2005 r., I KZP 14/05, Legalis stwierdził, iż nie można w jednym postępowaniu stosować dwóch procedur, tj. karnej i wykroczeniowej. Co prawda, wskazana uchwała została podjęta w odniesieniu do odmiennego niż analizowany stanu faktycznego, tj. sytuacji, gdy jeden z kilku zarzucanych czynów stanowił wykroczenie (co rodzi konieczność rozważenia, na podstawie jakich przepisów proceduralnych – w tym również na etapie postępowania odwoławczego – rozpatrywać owo wykroczenie, jako jeden z zarzutów ciążących na oskarżonym), niemniej istotne jest meritum tego judykatu. Sąd Najwyższy stanął bowiem na stanowisku, iż orzeczenie w sprawie o wykroczenie, wydane w postępowaniu karnym z pominięciem przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, jest chronione treścią art. 439a KPK, stąd w sprawie, w której rozpoznaje się jednocześnie kwestię odpowiedzialności karnej za przestępstwo i za wykroczenie, nie można stosować równolegle dwóch procedur a w konsekwencji zastosowanie znajdzie Kodeks postępowania karnego.

W wypadku wszczęcia postępowania w sprawie o wykroczenie i stwierdzenia w toku postępowania sądowego, iż czyn stanowi przestępstwo, nie jest dopuszczalne rozpoznanie sprawy o przestępstwo w procedurze wykroczeniowej. Występuje wówczas ujemna przesłanka procesowa w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela, gdyż do rozpoznania sprawy o przestępstwo wymagany jest akt oskarżenia (lub jego surogat) wniesiony przez prokuratora lub innego uprawnionego oskarżyciela publicznego (art. 5 § 1 pkt 9 KPW).

Sąd Rejonowy w Gdańsku, na żadnym etapie postępowania nie stosował przepisów procedury karnej, niemniej wydając wyrok skazujący jak za czyn z art. 278 § 1 KK w zw. z art. 12 § 2 KK, nie mógł orzekać w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, przy czym do rozpoznania sprawy na podstawie procedury karnej brakowało mu skargi uprawnionego oskarżyciela, co implikowało umorzenie postępowania w sprawie o wykroczenia.

Postępowanie w niniejszej sprawie zostało zainicjowane policyjnymi wnioskami o ukaranie, sprawy zostały przez Sąd, na podstawie art. 59 § 2 KPW, wszczęte o wykroczenia z art. 119 § 1 KW, kwestionowany wyrok nakazowy został wydany w oparciu o regulacje Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia i o odwołaniu w tym trybie zostały pouczone strony postępowania wykroczeniowego (XW 5254/19). W analizowanym stanie faktycznym mamy do czynienia ze „sprawą o wykroczenie” w rozumieniu art. 110 § 1 KPW, rozumianą jako sprawa od początku prowadzona w postępowaniu uregulowanym w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z 4.8.2011 r., III KK 23/11, Legalis; z 15.4.2010 r., III KZ 29/10, Legalis; z 23.10.2003 r., IV KK 94/03, Legalis; z 24.1.2022 r., III KK 269/20, Legalis oraz wyrok Sądu Najwyższego z 3.10.2023 r., V KK 280/23, Legalis).

Wskazane wyżej uchybienie Sądu miało oczywisty wpływ na treść wydanego wyroku, a w szczególności na zakres możliwej do określenia odpowiedzialności prawnej P.L. za zarzucane mu czyny.

Konsekwencją przedstawionej argumentacji prawnej było uchylenie zaskarżonego kasacją wyroku i wydanie orzeczenia następczego w postaci umorzenia postępowania z uwagi na ziszczenie się wskazanej ujemnej przesłanki procesowej.

Podzielając zasadność zarzutu kasacji i jej wniosek końcowy, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji, rozstrzygając także o kosztach sądowych postępowania kasacyjnego.

Komentarz