Kartka z kalendarza: Rocznica wybuchu Powstania Listopadowego

Powstałe w 1815 r. Królestwo Polskie było pod władaniem dynastii Romanowów a car Mikołaj I był koronowanym w Warszawie, królem. Na mocy nadanej przez cara konstytucji, królestwo posiadało "swoje" wojsko, administrację oraz szkolnictwo. Coraz częstsze przypadki naruszenia prawa i ustaleń konstytucji, spowodowały gwałtowny wzrost niezadowolenia. Przypomnieć tu trzeba niezwoływanie sejmu, aktywność cenzury i tajnej policji. W 1819 r. zniesiona została wolność prasy, wprowadzono cenzurę prewencyjną. Trzy lata później w 1821 r. zawieszono wolność zgromadzeń i zakazano działalności wolnomularskiej. Skutkiem była śmierć w 1822 r. Waleriana Łukasińskiego, przywódcy Wolnomularstwa Narodowego.

W następnym roku we wschodnich województwach Rzeczypospolitej, tzw. prowincjach zabranych wskutek zaborów, N. Nowosilcow rozpoczął prześladowania członków towarzystw filomatów i filaretów. W 1825 r. zlikwidowana została jawność obrad sejmu i nastąpiła eskalacja prześladowań środowisk patriotycznych. Wraz z aresztowaniami oraz wyrokiem na członków Towarzystwa Patriotycznego, prysły złudzenia, iż car będzie respektować ustalenia konstytucji.

Reakcją był wzrost nastrojów niepodległościowych. Sprzyjała temu ogólna sytuacja w kraju oraz na arenie międzynarodowej. Zawiązana opozycja sejmowa, tajne związki i stowarzyszenia patriotyczne wzmogły swoją działalność. Rewolucje jakie wybuchły latem 1830 r. we Francji i w Belgii nastroje te dodatkowo umacniały. Ich skutkiem była rozpoczęta, dla planowanej interwencji, mobilizacja alarmowa wojsk polskich i rosyjskich w połowie października 1830 r. w obronie podważonego porządku Świętego Przymierza. 24 listopada po detronizacji króla Niderlandów, niepodległość uzyskuje Belgia. Cztery dni później dociera do Królestwa Polskiego wiadomość o upadku sprzyjającego Rosji rządu Wielkiej Brytanii.

Dzień wcześniej członkowie sprzysiężenia Wysockiego, powstałego w 1828 r., zostają ostrzeżenie o grożących im aresztowaniach i dekonspiracji. W tej atmosferze w nocy z 29 na 30 listopada 1830 r. wybucha powstanie. Sygnałem ma być pożar browaru na Solcu. Grupa spiskowców opanowuje Belweder. Znienawidzony brat cara Mikołaja I, twórca tajnej policji, wielki książę Konstanty ratuje się ucieczką. Zdobyty zostaje Arsenał, powstańcy opanowują stolicę. Powstaje polska administracja i straż bezpieczeństwa. Dalszy rozwój działań powstańczych następuje z początkiem grudnia co wynika z powstania Rządu Tymczasowego. Wodzem a następnie dyktatorem powstania zostaje gen. J. Chłopicki. Rokowania z carem w Petersburgu, mające na celu respektowanie konstytucji 1815 r. oraz natychmiastowe opuszczenie przez wojska rosyjskie terytorium Królestwa Polskiego, zakończyły się niepowodzeniem.

13 grudnia wprowadzony zostaje stan wojenny w prowincjach zabranych. Do tłumienia powstania oddelegowany został korpus interwencyjny. Powstanie nasila się a sejm uchwala detronizację Mikołaja I. Na tereny Królestwa wkracza 115 tysięczna armia gen. Iwana Dybicza. Następują starcia pod Stoczkiem, Dobrem, Wawrem, Białołęką. Ważnym momentem staje się zacięta bitwa pod Grochowem 25 lutego 1831 r. w wyniku której wstrzymany zostaje pochód Dybicza na Warszawę ale ranny Chłopicki wycofuje się z powstania. Dowództwo obejmuje gen. Jan Skrzynecki. Z udziałem gen. Prądzyńskiego realizowany jest plan działań zaczepnych, czego wynikiem są zwycięstwa pod Dębem Wielkim i Iganiami - marzec/kwiecień 1831 r. Brak inicjatywy gen. Skrzyneckiego, mimo bohaterstwa gen. Bema doprowadził do pogromu armii powstańczej w maju pod Ostrołęką.

Spóźnione działania wojenne na Litwie i Ukrainie na wiosnę 1831 r. mimo wzmocnienia przez siły gen. Chłapowskiegi i Giełguda, przybrały formę walk partyzanckich, które trwały do lipca 1831 r. Na Ukrainie siły gen. Dwernickiego walczyły do momentu przekroczenia granicy Austrii w końcu kwietnia. W wyniku bezczynności Skrzyneckiego siły rosyjskie docierają do Warszawy. Dowództwo obejmuje gen. Jan Krukowiecki.

Symbolem powstania stała się obrona Woli na początku września 1831 r. i bohaterska postać weterana wojen napoleońskich gen. Józefa Sowińskiego. W atmosferze trwających walk i negocjacji z Rosją zapada decyzja o poddaniu Warszawy. Wojska polskie wycofują sie do Modlina. Brak dalszej woli walki ze strony dowództwa doprowadza w październiku 1831 r. do upadku powstania.

Skutkiem powstania było zaostrzenie traktowania Polaków, zniesiono pozostałości niezależnych instytucji państwa polskiego. W 1833 r. wprowadzono na 25 lat stan wojenny a namiestnikiem zostaje feldmarszałek Paskiewicz. Następuje całkowita likwidacja polskiego szkolnictwa i nasila się bezwzględna rusyfikacja. Około 10 tys. uczestników powstania emigruje - Wielka Emigracja. Ich majątki są konfiskowane. Pozostali w kraju zostają zesłani na Syberię. Gwarancją trwałości administracji rosyjskiej staje się zbudowana w latach 1832-34 cytadela.

Powstanie listopadowe trwało 10 miesięcy i było jednym z największych w historii Polski. Walki prowadzone z militarną potęgą ówczesnej Europy, pomimo braku symetrii sił i środków, dowiodły determinacji Polaków. Do opanowania powstania Rosja zmuszona była zaangażować znaczne siły. Polska przypomniała Europie, iż przez cały czas istnieje jako odrębny narodowo i państwowo byt.

Za: http://warszawskipis.pl/pl/entry/obchody-181-rocznicy-wybuchu-powstania-listopadowego.html

Materiał filmowy Nr 1

Materiał filmowy Nr 2

Materiał filmowy Nr 3

----------------------------------------------

Materiał filmowy NR 4:

Zdjęcia do artykułu :