Projekt WAKE UP wchodzi w fazę wytężonej pracy. Wsiadając na pokład samolotu do Bukaresztu, w pochmurny, warszawski poranek 06.10.2025 przelatywały mi w głowie wspomnienia procesu, który doprowadził do tego właśnie momentu. A trzeba przyznać, iż przez ostatni rok działo się w temacie sygnalistów bardzo dużo.
Kilkanaście miesięcy temu udział Instytutu Spraw Obywatelskich w tym międzynarodowym projekcie wydawał się mocno nierzeczywisty. Polski rząd walczył z czasem, by jak najszybciej przyjąć przepisy związane z ochroną sygnalistów (osób zgłaszających naruszenia prawa) i zablokować wielomilionowe kary, które instytucje Unii Europejskiej zaczęły nakładać na nasz kraj. Instytut Spraw Obywatelskich był bardzo aktywny na etapie prac legislacyjnych nad ustawą. Pracowaliśmy także nad wnioskiem projektowym.
Kogo i do czego ma pobudzić projekt WAKE UP?
Wiedza o sygnalistach, oraz o mechanizmach będących częścią krajowych porządków prawnych państw-członków konsorcjum, będzie upowszechniana w ramach projektu, realizowanego przez Instytut Spraw Obywatelskich od 1 sierpnia 2025 r., zarówno poprzez cykl szkoleń, materiały informacyjne, jak i raport porównawczy, który wskaże dobre praktyki oraz kwestie prawne, wymagające jeszcze poprawy.
Na zakończenie dwuletniego projektu rezultaty osiągnięte w ramach WAKE UP zostaną podsumowane podczas konferencji końcowej, którą zorganizujemy w Polsce. Nasz kraj, jako ostatni z państw członkowskich przyjął unijną dyrektywę o sygnalistach do swojego prawa. Przepisy obowiązują już rok.
Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej wskazywało na etapie prac nad projektem ustawy, iż po dwóch latach od wejścia przepisów w życie, ustawa ta będzie ponownie podlegać tzw. Ocenie Skutków Regulacji. Rezultaty wypracowane w ramach projektu WAKE UP mogą okazać się w tym bardzo pomocne.
Spotkanie konsorcjum projektu w Bukareszcie
W Bukareszcie spotkaliśmy się pierwszy raz na żywo, aby omówić dalszy plan działania.
W projekcie WAKE UP (z ang. Whistleblower Advocacy for Knowledge, Empowerment, Unity, and Protection)
główną osią będzie opracowanie badania porównawczego, w ramach którego dokonamy analizy przepisów krajowych ustanawiających mechanizmy ochrony sygnalistów.
Zbadamy także, jak one korespondują z przepisami dyrektywy unijnej (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937).
Przygotowany raport będzie niezwykle pomocny w stworzeniu programów szkoleń dla potencjalnych sygnalistów, w których udział wezmą członkowie organizacji społeczeństwa obywatelskiego, związków zawodowych oraz instytucji sektora publicznego.
Konsorcjum składające się z organizacji z:
- Rumunii (CRPE),
- Włoch (Uniwersytet Turyński oraz AMAPOLA),
- Łotwy (Transparency International Latvia),
- Estonii (Transparency International Estonia),
- Polski (Instytut Spraw Obywatelskich)
w ramach działań projektowych będzie upowszechniać informacje i wiedzę odnośnie osób zgłaszających naruszenia prawa, zwanych sygnalistami.
W stolicy Rumunii omówiliśmy metodologię przeprowadzenia badań w projekcie oraz proces gromadzenia danych przy uwzględnieniu charakterystyki legislacyjnej poszczególnych państw – członków konsorcjum. Poznaliśmy się wzajemnie oraz wymieniliśmy doświadczeniami odnośnie postrzegania sygnalistów w naszych krajach.
Plan działania na najbliższe miesiące został ustalony. Teraz pozostaje już tylko zabrać się do wytężonej pracy.
