Rozmowa z Magdaleną Trojanowską – prawnikiem, dziennikarką, wiceprezesem Stowarzyszenia Rodzice Chronią Dzieci
Od czasu tak zwanej pandemii wiele słyszymy o Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Czy może nam Pani przybliżyć jej historię, sposób działania i finansowania?
– Światowa Organizacja Zdrowia została założona w 1948 r. jako wyspecjalizowana globalna agenda Organizacji Narodów Zjednoczonych. Konstytucja WHO weszła w życie 7 kwietnia 1948 r., kiedy to 26 z 61 rządów, które ją podpisały ratyfikowało swój podpis. Pierwsze Zgromadzenie Zdrowia rozpoczęło się w Genewie 24 czerwca 1948 r. z udziałem delegacji z 53 z 55 Państw Członkowskich. Polska należała do grona państw założycielskich.
Jeśli chodzi o najważniejsze dla działalności WHO wydarzenia, to jeszcze w 1947 r. można za takie uznać ustanowienie pierwszej w historii globalnej usługi śledzenia chorób, w ramach której informacje przesyłane były teleksem. Kolejnym było przyjęcie w 1948 roku – (WHO zostaje jej zarządcą) Międzynarodowej Klasyfikację Chorób (ICD). ICD ewoluowała do globalnej cyfrowej bazy danych zdrowotnych gromadzonych, dokumentowanych i analizowanych przez różne kraje. Aktualnie przyjęliśmy właśnie kilka miesięcy temu 11 wersję klasyfikacji ICD do naszego systemu zdrowia – nie zawiera ona pojęcia płci biologicznej, a jedynie przypisaną przy urodzeniu i uznaną. WHO udostępnia także listę najważniejszych leków, które wszystkie krajowe systemy zdrowia powinny posiadać w przystępnej dla społeczeństwa cenie.
W latach pięćdziesiątych WHO zaczęła doradzać krajom w zakresie produkcji antybiotyków oraz poszerzania dostępu do nich i odpowiedzialnego stosowania.
W 1952 Jonas Salk opracował inaktywowaną szczepionkę przeciwko wirusowi polio, torując drogę masowym globalnym kampaniom szczepień wspieranym przez poszczególne kraje, WHO i innych partnerów. Sześć firm farmaceutycznych posiadało licencję na produkcję tej szczepionki. W ciągu kolejnych lat WHO koncentrowało swoje wysiłki na walce z SARS, malarią, Aids, ospą, ptasią grypą.
W 2005 roku WHO udostępniła internetową platformę International Clinical Trials Registry Platform (ICTRP) z przeglądem tysięcy zarejestrowanych medycznych badań klinicznych, wykonanych na świecie zgodnie z ujednoliconymi wytycznymi CONSORT z roku 1996. jeżeli chodzi o strukturę zarządzania to wyróżniamy: Światowe Zgromadzenie Zdrowia, Radę Wykonawczą, Sekretariat ze stojącym na czele Dyrektorem Generalnym oraz 6 biur regionalnych. W sytuacji pandemicznej działa Komitet ds. Sytuacji Nadzwyczajnej.
Raport finansowania WHO z 2018 roku wskazuje, iż 49 % budżetu pochodzi spoza państw członkowskich. Są to organizacje pozarządowe, prywatne fundacje, Bank Światowy, organizacje ONZ i inni przedstawiciele sektora prywatnego. Raport 2022 r. wśród 10 największych sponsorów WHO wymienia Fundację Bila Gatesa oraz globalny alians szczepionkowy GAVI, znaczącymi sponsorami są Bloomberg Family Foundation, CDC Foundation, Welcome Trust, Vital Strategies. Poza tymi na liście największych darczyńców znajdujemy licznych przedstawicieli przemysłu farmaceutycznego i chemicznego Bayer AG, Gilead Sciences, Hofman- La Roche, Sanofi Pasteur, Sanofi-Aventis, Merck, Merck Sharp i Dohmne Chibret, sama Fundacja Gatesa posiada też pakiety akcji m.in. grup farmaceutycznych GlaxoSmithKline, Novartis, Roche, Sanofi, Gilead i Pfizer.
W lutym 2019 r. powstała specjalna Grupa Doradcza ds. Zarządzania Sektorem Prywatnym dla Powszechnej Ochrony Zdrowia (Universal Health Coverage) UHC w celu podjęcia działań jako organ doradczy WHO w zakresie opracowywania i wdrażania ustaleń dotyczących zarządzania i regulacji świadczenia usług przez sektor prywatny. W okresie pandemii szczepionkowe giganty zyskując certyfikację WHO zwielokrotniły swoje zyski. WHO certyfikuje określone leki, szczepionki, programy badawcze, działania prowadzone przez wyselekcjonowane firmy, programy bezpieczeństwa w placówkach zdrowotnych, sposoby leczenia, a choćby higienę statków i szkolenia w lotnictwie itp. rzekomo w imieniu ogólnego dobra, przypisując sobie jedyne kompetencje eksperckie na świecie w momencie pandemicznego zagrożenia – często zwalniając jednocześnie niektóre firmy z odpowiedzialności za podejmowane działania – mamy więc do czynienia z jawnym konfliktem interesów. Finansowi potentaci gwarantują sobie intratne miejsce wpływu i pozyskiwania hojnych finansowo kontraktów, unikając odpowiedzialności i korzystając na partnerstwie publiczno-prywatnym, absorbując na swoją komercyjną działalność środki publiczne. To zdecydowanie intratny układ biznesowy i należałoby się wyzbyć infantylnego zaufania, iż podmioty skoncentrowane na zwielokrotnianiu własnych zysków będą traktowały nasze dobro nadrzędnie.
A czym są Międzynarodowe Przepisy Zdrowotne?
– W 1969 roku Światowe Zgromadzenie Zdrowia ustanowiło pierwsze Międzynarodowe Przepisy Zdrowotne (IHR), które stanowią porozumienie pomiędzy Państwami Członkowskimi WHO o współpracy w celu zapobiegania ostrym międzynarodowym zagrożeniom dla zdrowia publicznego. W 2005 roku zaktualizowano wersję z 1969 r. do tzw. „Międzynarodowych Przepisów Zdrowotnych 2005”, czyli IHR 2005, i jak podaje samo WHO, stanowią one aktualnie wiążące międzynarodowe porozumienie prawne. Obejmuje ono 196 państw na całym świecie, w tym wszystkie 194 państwa członkowskie WHO.
Tym samym WHO nadało sobie kompetencje światowego zarządcy kryzysowego. Na razie na pozycji doradczej i kierującej zalecenia.
W IHR 2005 wprowadza się termin PHEIC zdefiniowany jako „nadzwyczajne zdarzenie, które uznano za stanowiące zagrożenie dla zdrowia publicznego innych państw w wyniku międzynarodowego rozprzestrzeniania się choroby i potencjalnie wymagające skoordynowanej reakcji międzynarodowej”. Definicja ta oznacza sytuację, która jest: poważna, nagła, niezwykła lub nieoczekiwana; niesie ze sobą konsekwencje dla zdrowia publicznego poza granicami państwa dotkniętego; i może wymagać natychmiastowych działań międzynarodowych. Nie sposób nie wspomnieć o fakcie zmiany definicji pandemii w 2009 r. przy okazji „ćwiczeń” z wirusem świńskiej grypy. Dotychczasowe kryterium, jakim była wysoka śmiertelność, przestało być obligujące przy ogłoszeniu PHEIC, istotne stało się tylko to, czy choroba występuje w wielu miejscach na świecie równocześnie.
Na jej czele stoi w tej chwili Tedros Adhanom Ghebreyesus. Prosiłbym o przybliżenie tej postaci i wyjaśnienie kto lub co sprawiło, iż został wybrany na tak ważne stanowisko?
– Dlaczego, kto i w jaki sposób zaproponował kandydaturę Tedrosa na tak wysokie stanowisko w ONZ jest zagadką. Wiadomo, iż Tedros współpracował z Fundacją Clintonów oraz Fundacją Gatesów. To pierwszy dyrektor, który nie jest lekarzem. Generałowie etiopscy, a zwłaszcza Jula Gelalcha postawili Tedrosowi zarzuty ludobójstwa w trakcie wojny domowej rozgrywającej się na terenie Etiopii w latach 1991-2018. Podobnie David Steinman, amerykański ekonomista, który w Etiopii był doradcą ruchu demokratycznego złożył skargę do Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze. Zarzuca dyrektorowi generalnemu Światowej Organizacji Zdrowia pomoc w ludobójstwie w Etiopii. Gdy Tigrajski Ludowy Front Wyzwolenia wspierany przez USA przejął władzę w tym kraju po ponad 30 latach komunistycznego reżimu, Tedros był najpierw wiceministrem, potem, od 2005 roku do 2012 roku ministrem zdrowia, a później ministrem spraw zagranicznych Etiopii do 2016 roku. Proaborcjonista. Organizacje feministyczne dziękowały mu za to, iż dał etiopskim kobietom dostęp do „wysokiej jakości aborcji”. Może na czas pierwszej na taką skalę planowanej pandemii WHO potrzebowało cynicznego ludobójcy?
Jak działało WHO w czasie tak zwanej pandemii?
– W pierwszym etapie zgodnie z Międzynarodowymi Przepisami Zdrowotnymi IHR 2005 zebrał się Komitet ds. Sytuacji Nadzwyczajnej złożony z międzynarodowych ekspertów, którzy zapewniają doradztwo techniczne Dyrektorowi Generalnemu WHO w kontekście „stanu zagrożenia zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym” (PHEIC). Dyrektor generalny podejmuje ostateczną decyzję w sprawie ustalenia stanu nadzwyczajnego w zakresie zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym PHEIC i tymczasowych zaleceń dotyczących zaradzenia sytuacji. Stało się tak podczas posiedzenia 30 stycznia 2020 r. Ogłoszono stan zagrożenia zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym, a następnie skierowano wytyczne do pierwszych państw, początkowo przede wszystkim Chin. Już na początku pandemicznej operacji dyrektor generalny Tedros Adhanom Ghebreyesus zwrócił się do szefów wszystkich państw tymi słowy: „Mamy proste przesłanie dla wszystkich krajów: testujcie, testujcie, testujcie”. Zalecenia WHO obejmowały testowania, środki ochrony osobistej, zachowanie dystansu społecznego, stosowanie kwarantanny, terapii pacjentów z ciężkim przebiegiem COVID-19, w tym np. stosowania remdesiwiru, lopinawir/rytonawiru, interferonu w kombinacji z kaletrą. Tą szeroko zakrojoną akcję leczenia farmaceutycznego ogłosił 18 marca 2020 sam Tedros Adhanom Ghebreyesus. Nazwano ją SOLIDARITY i finansowała ją między innymi Fundacja Gatesów.
Ponadto doszło do zalecenia szczepienia szczepionkami określonych producentów. Zalecenia dotyczyły również organizacji służby zdrowia i podniesienia wynagrodzenia pracownikom ponoszącym ryzyko zdrowotne (Health workforce policy and management in the context of the COVID-19 pandemic response).
Zalecenia dotyczące ograniczania zgromadzeń, przemieszczania się, kontrolowania kontaktów, wprowadzenie i utrzymanie nocnej godziny policyjnej, zdalna praca i nauka, testowanie podróżnych, ograniczenie swobodnego przepływu podróżnych, zostały bezpośrednio skierowane do państw członkowskich z Komisji Europejskiej (COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL Staying safe from COVID-19 during winter COM/2020/786). Jednak wynikały one również z implementowania Przepisów IHR 2005 i porozumienia zawartego w tej kwestii podczas 70. Sesji Regionalnego Komitetu WHO/Europa w 2020 roku. Postulat przystąpienia do platformy wymiany opracowanej przez EASA w celu zwiększenia możliwości w zakresie ustalania kontaktów zakaźnych w oparciu o kartę lokalizacji pasażera i wspieranie wysiłków na rzecz utworzenia wspólnej unijnej cyfrowej karty lokalizacji pasażera nie został w pełni sprawnie zrealizowany w trakcie aktualnej pandemii. Mamy jednak deklaracje Ministerstwa Zdrowia nadrobienia tego braku. Zaangażowanie koncernów farmaceutycznych, będących między innymi producentami szczepionek jest jawnym konfliktem interesów i stanowi rażące naruszenie zasad etycznych i moralnych w deklarowanej przez WHO trosce o zdrowie Mieszkańców Świata.
Jak władze polskie reagowały na zalecenia WHO w czasach „pandemii”?
– Możemy, stwierdzić, iż w Polsce wszystkie zalecenia WHO zostały wdrożone z dużą nadgorliwością. Wdrażaliśmy nie kwestionując najbardziej absurdalne pomysły cenzurując wszelkie głosy krytyki i każąc nieposłuszeństwo niesfornych i niepodporządkowanych obywateli. Sądzę, iż najlepiej ilustruje to uzasadnienie samego Sądu Najwyższego. W dniu 26 kwietnia 2023 r. siedmiu niezależnych sędziów wydało orzeczenie (III PZP 6/22), w którym czytamy: (pkt. 26 Uchwały):
„Pandemia dla władz na całym świecie stała się okazją do skokowego i drastycznego ograniczenia podstawowych praw i wolności obywatelskich wprowadzanych chaotycznie, bezmyślnie i często bezprawnie pod pozorem ochrony zdrowia i życia. Władze godziły w osobistą wolność obywateli, wolność przemieszczania się, wolność gromadzenia się, wolność wykonywania działalności gospodarczej i zawodowej, prawo do edukacji, prawo do sądu, a także prawo do opieki zdrowotnej (…) Jest również rzeczą powszechnie znaną, iż ochrona zdrowia stanowiła w polskim procesie legislacyjnym pretekst dla bezrefleksyjnego uchwalania i wprowadzania (zwłaszcza w trybie tzw. wrzutek sejmowych lub w przygotowanych przez władze wykonawczą pakietach przepisów) takich rozwiązań, które w normalnych czasach nie 26 znalazłyby poparcia racjonalnie myślących i działających parlamentarzystów; o parlamentarzystach respektujących Konstytucję RP nie wspominając. Tym samym w latach 2020-2021 doszło do bezprecedensowej kumulacji ingerencji ustawodawcy zwykłego oraz władzy wykonawczej w sferę podstawowych praw i wolności obywateli. Skala tej ingerencji jest tak znaczna, iż można mówić – co jest istotne z punktu widzenia stosowania konstytucyjnej ochrony praw i wolności obywatelskich – o „przekroczeniu pewnej masy krytycznej” negatywnych zmian w sferze wszelkich praw jednostki, nie tylko w zakresie prawa jednostki do sądu, o które to prawo chodzi w niniejszej sprawie. Nagromadzenie tych negatywnych zmian przy uwzględnieniu okoliczności ich wprowadzania oraz analizie towarzyszącego im uzasadnienia wpływa na optykę oceny zgodności wprowadzanych rozwiązań z krajowym porządkiem konstytucyjnym i rzutuje na ocenę zgodności z normami wyższego rzędu zmian wprowadzonych do postępowania sądowego, ponieważ nierzetelne procedury prowadzą pośrednio do unicestwienia innych praw i wolności. Dodatkowo ze zwiększoną ostrożnością należy podchodzić do uzasadnienia wprowadzanych rozwiązań potrzebą „ochrony zdrowia”.
Dokończenie w następnym numerze
Rozmawiał Olaf Swolkień
fot. wikipedia
Myśl Polska, nr 1-2 (1-7.01.2024)
